Máis aló da ponte de Monelos

Xosé Alfeirán A Coruña

A Coruña

Foto antigua río Monelos

En 1903 o río era o límite do dominio político do republicanismo coruñés

09 jun 2019 . Actualizado ás 21:45 h.

Era a vía de saída cara a Madrid. E para facelo había que atravesar a ponte do río Monelos (estaba na rotonda actual ao comezo da avenida de Monelos). Desde 1836, e ata 1912, o río servía de límite administrativo entre os concellos da Coruna e Oza. Pero tamén era a divisoria de dous mundos contrapostos. Unha fronteira política e sociolóxica. Ata aí chegaba o dominio dos republicanos coruñeses, a partir de aí comezaba o dos partidos monárquicos e caciquiis. E marcaba a linde entre o mundo urbano e o rural coas súas diferentes concepcións mentais.

Tras a restauración da monarquía e nos inicios do reinado de Alfonso XII, a Lei Electoral do 28 de decembro de 1878 reordenou os distritos electorais para as eleccións xerais a deputados a Cortes. Entre eles estableceu o novo distrito da Coruña que nomeaba a tres deputados. O seu territorio abarcaba os concellos da Coruña, Oza, Oleiros, Culleredo, Cambre, Carral, Abegondo, Arteixo, Laracha, Carballo, Malpica, Ponteceso, Cabana , Coristanco e Santa Comba. Unha inocentada política.

Anular o voto urbano

A lei foi elaborada polo goberno conservador de Cánovas e con ela pretendía anular o voto urbano, proclive a progresistas e republicanos, incluíndo ás cidades en amplos distritos territoriais. Neles, o número de votantes rurais, facilmente manipulables polos caciques locais en favor dos candidatos do goberno, era moi superior ao dos votantes da urbe. As eleccións gañábanse no campo e nos despachos do correspondente ministro de Gobernación e os seus gobernadores civís.

Os republicanos coruñeses eran conscientes desta realidade. Por iso centraron a súa actuación nas eleccións municipais e no control do Concello. Nas eleccións xerais moitas veces optaron polo retraimiento, non participando. Outras, esporadicamente, presentaban candidatos, pero abstíñanse de facer campaña nos concellos rurais, centrándose en gañar amplamente, como así sucedía, aos candidatos monárquicos e do goberno na Coruña. O seu obxectivo era mostrar ás autoridades da monarquía e á opinión pública que se as eleccións fosen limpas e libres, España sería republicana. Iso crían.

O 17 de maio de 1902, aos 16 anos, Alfonso XIII asumiu o poder efectivo, tras a regencia da súa nai María Cristina de Hasburgo-Lorena. En decembro nomeou presidente do Consello de Ministros ao liberal conservador Francisco Silvela, quen convocou eleccións xerais, as primeiras do novo reinado, para o 26 de abril de 1903 coa intención de revalidar a súa poder.

O médico Rodríguez

Na Coruña na asemblea do Casino republicano verificada o 1 de marzo de 1903 o médico Rodríguez levantou o seu tronante voz e dixo que debían ir ás urnas. Criticou o caciquismo imperante, censurou aos candidatos do goberno e argumentou, analizando o censo, que era posible logralo. Había que ir ás aldeas. Os republicanos pospuxeron a súa decisión para unha nova reunión xeral a celebrar o 8 de marzo. Continuará.

Historias con historia

En 1878, o distrito electoral da Coruña abarcaba ata Santa Comba