Santiago Cirugeda: «En dous anos 290 persoas construíron un comedor escolar»

Santiago Cirugeda Parello (Sevilla, 1971) vive nunha casa apontoada na Alameda de Sevilla. É arquitecto social e desde fai vinte anos dirixe proxectos de autoconstrucción, normalmente estruturas móbiles de materiais reciclados cunha función social que case sempre interpelan á Administración e á propia arquitectura sobre os límites do posible, os baleiros legais ou a ocupación do espazo público. Esa xente á que dirixiu nas obras é a que agora o agasalla berrándolle: «¡Santi, ímosche arranxar a casa!». E o arquitecto, que nunha charla rebateu a Moneo cun discurso sinxelo sobre a felicidade, a relación coas construtoras e a non relación cos habitantes dos edificios, resiste o cortexo do mundo de arte e insiste no traballo social, por máis que aquí chegue invitado pola Fundación Luis Seoane, despois de pasar pola feira ArtBasel.

-Aquí tamén temos problemas con algún comedor escolar. Que pasou en Dos Hermanas?

-Un pequeno grupo de nais estivo anos pedindo un comedor á Junta , que dicía que había crise e que non podía. Insistiron e ao final dixéronlles que buscasen unha alternativa, intuíndo que non ían facer nada. Fixeron unha tómbola, reuniron 2.000 euritos para un proxecto básico e levámolo á Junta , con código técnico e instalacións completas por 140.000 euros. Pero como, dixeron na Junta , ¡se o noso costa 450.000! Unha pelexa tremenda. Puxémonos moi teimosos, as nais moi heavies. Eu díxenlles que se non viña xente non saía. Xuntaron a 45 persoas, chamáronme, díxenlles que adiante, e ao final 290 persoas de 43 países construíron en dous anos o comedor, que acabou sendo un aula de convivencia. A primeira licenza para unha obra con nenos traballando foi en Dos Hermanas. Pedíronnola de todos lados. Os Reis Magos traíanlles ferramentas, non playstation.

 -Como se consegue que a participación sexa tan alta?

-Se parte da Administración, ten que haber unha transparencia na información absoluta, sobre procedementos, recursos, o que gasta ou non gasta, a quen se lle dá, que empresa, como se licita. No noso caso hai unha demanda e unha toma de decisións distinta. E non tivemos un accidente en 20 anos. Non hai estrés. A produción de arquitectura e de construción por empresas cuxo obxectivo lexítimo é gañar diñeiro vai por unha banda. A construción como resposta a unha necesidade e como actividade terapéutica, afectiva e formativa vai por outro. Son ritmos distintos.

-E o mundo da arte aos seus pés...

-Ao principio foi facer a cuba [unha randeeira nun colector de obra nun barrio de Sevilla onde o Concello non quería pór randeeiras] e a casa ilegal de Pepe, que alí segue 18 anos despois, só quedan dous para ser legal...

-Ilegal por que?

-Unha ilegalidade administrativa, non matamos a unha vella. Había un acordo entre veciños para convivir xente maior e xente nova aproveitando as azoteas e saíase de edificabilidade. E nos autodenunciamos, como facemos sempre.

-Falaba da reacción dos artistas.

-Si, si, viron a cuba e dixeron: isto debe de ser arte. E volvéronse tolos. Agora levamos dous anos e medio sen ningunha exposición, adrede, e moi felices. Pero de súpeto vén toda esta maquinaria da cultura e a arte, onde tamén podes facer cousas, como unha praza preciosa en Anveres, con todos os veciños mobilizados.

-Ou en ArtBasel...

-Alguén que me coñece ben me preguntou: Santi, que pintas ti en ArtBasel? E é verdade. Pero trouxémonos 80.000 euros en materiais para un centro social de Madrid e podemos falar en primeira persoa de que é aquilo. Non volverei a ArtBasel na miña vida. Pero vimos o poder de estrutúraa da arte, fundacións culturais promovendo vivendas de luxo, concelleiros traballando para fundacións privadas. Esa experiencia non cha quita ninguén.

---

---

---