Un español, na antesala do Nobel de Física

Raúl Romar García
r. romar REDACCIÓN

CIENCIA

Pablo Jarillo-Ferreiro, investigador no MIT, foi galardoado co premio Wolf de Física

15 ene 2020 . Actualizado ás 19:32 h.

«Para o meu, o sábado é un día da semana súper chulo, e o luns tamén. Ningún día da semana é unha dor de cabeza». Para o físico Pablo Jarillo-Ferreiro (Valencia, 1976), o traballo é o seu pasión. Máis que unha profesión é unha vocación á que dá renda solta no mellor lugar do mundo para despregar o seu talento, o mítico Instituto Tecnolóxico de Massachussetts (MIT), que o fichou fai once anos da Universidade de Columbia (Nova York) despois de formarse na Universidade de Valencia (1999), a Universidade de California e a Universidade Técnica de Delft, en Holanda, onde fixo o doutoramento.

Especializado en física da materia condensada pode presumir de ter recibido multitude de premios, como o que no 2013 entregoulle o propio expresidente dos Estados Unidos, Barack Obama, como o mellor científico novo dos Estados Unidos. Ou o Oliver E. Buckley, o máis importante no seu campo, outorgado o pasado ano pola Sociedade Americana de Física. Foi o único español en logralo, neste caso por demostrar que o grafeno, o material prodixioso destinado a revolucionar á industria, tamén ten propiedades superconductivas cando se apila en dúas capas orientadas en ángulo. É unha cualidade totalmente inesperada que abre a porta a revolucionar a transmisión de enerxía e o campo da física teórica.

«É un recoñecemento moi grande ao traballo do meu grupo de investigación, dos meus estudantes e dos meus posdoctorales. É o premio máis prestixioso do mundo no meu campo», dixo cando recibiu o galardón. Pouco podía imaxinarse que en moi pouco tempo recibiría unha distinción aínda maior: o premio Wolf de Física, que acaba de obter de forma compartida co canadense Allan H. MacDonald e co israelí Rafi Bistritzer.

Outorgado en Israel, este recoñecemento está considerado de forma unánime pola comunidade científica como a antesala do Premio Nobel de Física. Jarrillo é o segundo español que o obtén, despois do catalán Ignacio Cirac, que traballa no Instituto Max Planck de Alemaña. Cirac aínda non logrou o galardón que concede a Real Academia de Ciencias de Suecia, pero en canto a computación cuántica, da que foi pioneiro, empezo a desenvolverse, é moi probable que ingrese na selecta nómina. E poida que no futuro chéguelle tamén a quenda ao físico valenciano. Aínda é novo e ten tempo para consolidar a súa carreira.

O traballo de Jarillo, MacDonald e Bistrizer demostrou que as propiedades de conductancia das interfaces de grafeno pódense controlar rotando as capas, descubrindo que, en certos ángulos, os electróns exhiben un comportamento físico sorprendente. Este achado podería conducir a unha revolución enerxética.

Con todo, un obstáculo que impide esa revolución é que aínda non existe unha teoría que explique o comportamento dos superconductores a altas temperaturas. En ausencia dunha base teórica sólida, é difícil desenvolver novos e mellores materiais. Esta é unha das razóns polas que están postas as esperanzas nas posibilidades do grafeno bicapa e o seu ángulo máxico, que permite comprender mellor o que sucede a nivel microscópico cando se pasa dun estado condutor a outro superconductor.

Aínda haberá que agardar, pero poucos dubidan de que o futuro pasa por esta nova e sorprendente propiedade do grafeno, un material co que empezou a traballar no 2006 e cuxo achado lle valeu no 2010 o premio Nobel de Física a Andréy Gueim e Konstantín Novosiólov.