Manuel Carreiras: «Seguimos sen atopar a vantaxe do bilingüismo para o cerebro»
CIENCIA
O psicólogo lucense acaba de ser distinguido co Premio Nacional de Investigación
11 jul 2019 . Actualizado ás 08:49 h.Cando o Goberno vasco fichou fai dez anos ao psicólogo e neurocientífico galego Manuel Carreiras (Castro Ribeiras de Lea-Lugo 1959) encomendoulle unha misión: crear o Basque Center on Cognition, Brain and Language e convertelo nun centro de referencia internacional. Hoxe xa o é, un traballo que lle serviu para ser recoñecido cun dos premios nacionais de Investigación, convocados polo Ministerio de Ciencia e dotados con 30.000 euros en cada especialidade. No seu caso correspondeulle o galardón Pascual Madoz de Dereito e Ciencias Económicas e Sociais por ser «unha referencia internacional no campo do procesamiento da linguaxe, no ámbito da psicoloxía experimental». O xurado tamén destaca a súa «capacidade para crear grupos de excelencia e de transferencia de coñecemento. O seu traballo posúe un interese e impacto social extraordinario».
-Agardáballo?
-Non, non o agardaba. Foi algo que me colleu por sorpresa, porque non contaba con iso axiña que e de súpeto. Ademais nun campo tan amplo de Ciencias Sociais, con xente de Sociología, Economía e Dereito, no que tamén está a Psicoloxía.
-Vostede traballa, entre outros campos, no bilingüismo. Hai tempo díxome que non supuña unha vantaxe especial para o cerebro. Segue sen atopala?
-Si. Seguimos traballando coa vantaxe bilingüe e seguimos sen atopala. Ser bilingüe supón moitas vantaxes, xa que che ofrece acceso a un mercado de traballo moito máis amplo, permíteche comunicarche con moita xente, acceder a outras culturas... É fantástico, pero a hipótese de que ser bilingüe ofréceche unha vantaxe relacionada cun desenvolvemento maior das funcións executivas do cerebro, pois non a atopamos. O bilingüismo non é bo nin malo para o cerebro, non lle supón unha vantaxe especial.
-Agora sábese que a plasticidad do cerebro non acaba na infancia. Significa isto, por exemplo, que calquera idade é boa para aprender un idioma?
-Calquera idade é boa para aprender un idioma, pero o que non vas é a aprendelo da mesma forma, porque os mecanismos cerebrais son distintos cando es novo e cando es adulto. É algo que demostramos nós e sobre o que temos evidencia. Pero que dúbida cabe de que hoxe en día se sabe que a plasticidad cerebral non é como antes, en que se pensaba que a partir dos sete anos desaparecía. Non o fai, aínda que é certo que diminúe.
-Tamén traballa na lectura. Aprender a ler antes supón algunha vantaxe?
-Sen dúbida que ler é unha gran actividade para estimular o cerebro. Aquí aprendemos a ler aos 5 ou 6 anos, pero se facelo antes supón unha vantaxe é algo que descoñezo. En Suíza, onde os nenos aprenden aos 7 anos, fixeron un experimento no que non se observaban diferenzas con nenos que o facían antes.
-Pero o que parece claro é que ao cerebro hai que estimulalo.
-Si, a calquera idade. O cerebro é como un músculo e hai que practicar con el. E hai moitas actividades para poder facelo, mesmo xogar ao tute.
-Fálase moito de aplicar a neurociencia á educación para mellorar o rendemento. Pódese mellorar a educación a través do coñecemento do cerebro?
-Estas cousas hai que tomalas con cautela. Non imos aplicar directamente os achados da neurociencia á educación. Hai experimentos que poden facerse. De feito, nós estamos vento que método de lectura sería o máis adecuado tendo en conta unha serie de medidas. Tamén pode axudar a mozos con necesidades educativas específicas, como os que teñen dislexia. Podería mesmo axudar a que nun futuro haxa un ensino moito máis personalizado, pero a neurociencia nunca vai a suplantar á educación.
-Leva 10 anos no País Vasco. Se xorde unha oferta tería pensado regresar a Galicia ou aínda ten outros desafíos por diante?
-En dez anos creamos un centro da nada e convertémolo nun referente mundial, pero aquí aínda nos quedan moitas cousas por facer e temos ganas de facelas. Se chegase algunha oferta de Galicia tería que suporme un desafío importantísimo como para facerme cambiar de opinión. Pero non creo que haxa posibilidade de volver.
Valentín Fuster, Ángela Neto, Susana Marcos e Mercedes García, outros premiados
Xunto co galego Manuel Carreiras tamén gañaron os premios nacionais de investigación, nas súas distintas categorías, o cardiólogo Valentín Fuster; a bioquímica Ángela Neto Toledano; a física Susana Marcos Celestino; e a experta en estudos árabes Mercedes García-Arenal.
Estes galardóns distinguen o mérito de investigadores españois que realizan «un labor destacado en campos científicos de relevancia internacional e que contribúan excepcionalmente ao avance da ciencia, a transferencia da tecnoloxía e ao progreso da Humanidade».
Fuster (Barcelona, 1943) recibe o Premio Nacional Gregorio Marañón de Medicina por «as súas enormes achegas á investigación, á prevención e ao diagnóstico e tratamento da patoloxía cardiovascular. O Premio Santiago Ramón e Cajal de Bioloxía foi para Neto (Madrid 1960), pioneira no estudo da transición epitelio-mesénquima, un proceso transcendente na comprensión da orixe do cancro e as enfermidades dexenerativas do envellecemento. A súa «relevante traxectoria científica e o seu gran recoñecemento internacional», valeulle a distinción.
As «contribucións pioneiras» de Susana Marcos Celestino (Salamanca, 1970) á enxeñería óptica e fotónica, e ao desenvolvemento industrial de instrumentos de diagnóstico e corrección en oftalmoloxía, que «beneficiaron a miles de pacientes», foron merecedoras do Premio Nacional Leonardo Torres Quevedo.
O Ramón Menéndez Pidal de Humanidades foi para María García-Arenal (Madrid, 1950) polos seus estudos sobre minorías relixiosas na Idade Moderna da Península Ibérica e o Mediterráneo. «O seu traballo é de gran importancia para entender a Europa contemporánea, concretamente as grandes relixións», di o xurado.