«Creamos modelos para predicir se un fármaco anticáncer funcionará ou non»
CIENCIA
Gañadora do premio Ada Byron dos enxeñeiros informáticos galegos, traballa por atraer á muller ás enxeñerías
17 sep 2019 . Actualizado ás 21:15 h.Chegou a Estados Unidos no 2001 para unha estancia de seis meses na Universidade do Sur de California en Los Ángeles, pero aínda segue no país. Agora como catedrática de Comunicación Dixital e Procesamiento do Sinal na Universidade de Stony Brook, en Nova York, onde empezou a traballar hai 17 anos e na que tamén dirixe o programa Mulleres na Ciencia e na Enxeñería (Wise) desde o 2016. Ao longo da súa traxectoria no país, Mónica Fernández Bugallo (Ferrol, 1975) recibiu numerosos recoñecementos, tanto no ámbito da investigación como da educación, aos que agora se suma o premio Ada Byron que lle acaba de conceder o Colexio Profesional de Enxeñaría en Informática de Galicia (CPEIG). A pesar da distancia, segue sendo profeta nunha terra onde naceu e formouse como informática na Universidade da Coruña e á que lle gustaría volver.
-Por que as mulleres estudan menos carreiras tecnolóxicas, de enxeñería ou matemáticas?
-Os estereotipos son importantes; tamén hai motivos culturais, polos que nos colexios animan máis aos mozos a participar neste tipo de carreiras: moitas veces por falta de oportunidade.... É un cúmulo de circunstancias e factores, pero non é porque ás mozas non lles gusten ou non estean capacitadas.
-Talvez sexa que lles impoñen máis, ou non ten nada que ver?
-Insisto en que non é por un motivo, senón por un conxunto de factores. Un dos motivos que discutimos moitas veces é que na mentalidade feminina sempre se ten que ver unha aplicación á sociedade e, se cadra, cando ves unha carreira como telecomunicacións pois non lle ves nun primeiro momento o efecto que pode ter, por exemplo, na saúde pública. Non é que as mulleres sexan peores en matemáticas ou lles impoñan máis respecto, simplemente ven que non lles atraen tanto construír circuítos se non lle ven unha aplicación directa.
-E como se consegue?
-No meu traballo, por exemplo, intentamos entender o cancro desde os modelos matemáticos que desenvolvemento. É algo que se llo explico así a unha nena igual atráelle moito máis que se lle digo que con este modelo ou o outro vou facer un seguimento de radares.
-Que actividades organizan para atraer a mulleres ou a grupos menos favorecidos a estas careras?
-Por exemplo, nun dos proxectos con mozos de instituto, que chamamos O Mariachi, intentabamos detectar raios cósmicos con técnicas de procesado de sinal. Traïámolos aquí no verán, cos seus profesores, e ensinabámoslles as técnicas, construïamos con eles o hardware e logo levábanllo aos seus colexios para detectar raios cósmicos. Máis tarde faciamos conferencias entre distintos colexios para discutir resultados. E claro, iso motívaos unha chea porque ven unha aplicación na que poden entender aspectos como o tempo ou a creación do universo a través dunha experiencia que relaciona a física coa enxeñería.
-Vostede traballa, entre outros temas, con modelos matemáticos aplicados á saúde. Pode pór algún exemplo?
-Temos un experimento con xente que traballa na evolución do cancro, que nos dan medicións de tamaños de tumores. A eles interésalles entender como se formou ese tumor a partir dunha célula simple. Entón, nós traballamos nun modelo matemático que o que intenta é lanzar hipótese que o expliquen. Se neste modelo introduces unha terapia ou un fármaco, podes predicir que vai cambiar: se o tumor vai ser maior ou menor. Se un científico necesita facer este traballo necesitaría moito tempo e moito diñeiro, millóns de dólares. Cos nosos modelos, que dan bos resultados, aforrámoslles tempo e diñeiro.
-Podería dicirse que desenvolven modelos matemáticos para predicir como vai funcionar un fármaco para o cancro?
-Por exemplo, si, si. Desenvolvemos modelos matemáticos para predicir como vai funcionar un fármaco ou un tratamento para o cancro, ano tras ano. E iso é moi importante.
«Profesionalmente estou en EE.UU., pero a miña cabeza está en Galicia»
«Para o meu, recibir o premio dos enxeñeiros galegos foi unha honra, porque sempre teño presente a miña alma máter, Galicia», explica Mónica Fernández Bugallo, que se doctoró en Informática en a Universidade dá a Coruña, onde tamén traballou no departamento de Electrónica de Sistemas antes de irse a EE.UU.
-Expúxose a posibilidade de regresar a Galicia?
-Bo, eu vin aquí, a Estados Unidos, para pasar seis meses. Estendeuse un pouco máis da conta, pero non descarto a posibilidade de volver.
-Mantén a relación profesional con Galicia?
-Si. No 2014, por exemplo, fun capaz de levar un simposio á Coruña, con 300 persoas, da miña tarefa profesional. E en setembro deste ano vou levar outro congreso de 800 persoas, que é o máis importante da Sociedade Europea de Procesado de Sinal, a o Palexco. Sempre que teño a oportunidade non só fago referencia ao que é a miña alma máter e á educación que recibín e onde a recibín, senón que teño moi presente que son galega e que, se tivese a oportunidade de volverme, estaría encantada de poder contribuír ao desenvolvemento da miña comunidade, da miña universidade e do meu país.
-Pois si que ten morriña.
-Agora mesmo profesionalmente estou aquí, nos Estados Unidos, pero persoalmente a miña cabeza está en Galicia, a miña familia está en Galicia e gustaríame, se se dese a circunstancia, poder volver. Agora estou nos Estados Unidos, pero para o meu ser galega é un orgullo e, dentro do que eu poida facer, gústame pór no mapa a Galicia dalgún xeito.