Os científicos reclaman o veto da edición xenética para mellorar a especie

Raúl Romar García
r. romar REDACCIÓN / LA VOZ

CIENCIA

A Unesco apóiaos para crear unha norma que impida experimentos como os de China

21 oct 2019 . Actualizado ás 19:50 h.

Todas as células dun organismo teñen o mesmo xenoma. É, salvo excepcións, o que ditan as leis da bioloxía. Pero que ocorrería se un mesmo individuo tivese diferente ADN en distintas células. Sería un mosaico xenético, unha mestura de impredicibles consecuencias. Pois iso é xusto o que serían, de confirmarse o anuncio, as dúas mellizas chinesas cuxo embrión foi modificado supostamente polo científico Hei Kiankui a partir da ferramenta de edición xenética Crispr, un perigoso experimento condenado pola comunidade científica mundial. Non xa só, que é o máis grave, porque se utilizou cun fin eugenésico para mellorar a especie -neste caso para intentar evitar que poidan contraer o virus da sida-, senón que se probou en humanos unha técnica que nin é segura nin está controlada. Tanto as nenas como a súa futura descendencia, á que transmitirán a variación xenética, deberán estar vixiadas e monitorizadas o resto da súa vida.

No experimento, o científico chinés inxectou en embrións dunha célula a tesoira xenética Crispr para eliminar o xene que se pretendía. Pero este corte mantense coa división do embrión. Explícao de forma gráfica o investigador do CSIC Lluís Montoliu, pioneiro no uso da técnica para investigación en España. «Se tes un embrión de 16 células, e en cada unha delas tes a copia do xene da nai e do pai, xeras 32 copias, o que quere dicir que as ferramentas de corte poden editar ese xenoma de 32 xeitos distintos, co cal cada unha desas células é portadora de pequenas variacións. Algunhas van ser o que ti queiras, pero outras non, co cal o feto e o neno que naza van ter partes do seu corpo que veñan dunha célula, outras doutra, e así repetidamente». Que poderá pasar con toda esa variabilidade non controlada? Non se sabe, pero intúese que nada bo.

«Irresponsabilidade abraiante»

«O que se fixo é dunha irresponsabilidade abraiante. Non sabemos como se lle ocorreu a ese científico trasladar toda esta incerteza a unha persoa, pór en risco a estas criaturas», asegura Montoliu, que tamén é o presidente do Comité de Ética do CSIC e do Panel de Ética do Consello Europeo de Investigación. Neste papel tamén foi un dos impulsores da Asociación para a Investigación e Innovación Responsable na Edición do Xenoma (Arrige), integrada por investigadores de distintos países que promoven unha regulación mundial no uso da tecnoloxía de edición xenética que impida aberracións como a que, presuntamente, acábase de realizar en China . O colectivo xa recibiu o respaldo da Unesco, da Comisión Europea, do Consello Europeo de Ciencia , de asociacións de pacientes e de organismos e colectivos de varios países. O seu obxectivo é que a técnica só se poida usar para curar enfermidades cando estea suficientemente probada e sexa segura. Pero nunca para mellorar á especie humana. «Queremos -apunta Montoliu- establecer unhas normas mínimas, pero nas que todo o mundo estea de acordo sobre o que pode facerse e o que non».

Quen tamén propón unha lexislación mundial -en España prohíbese tanto a edición xenética do embrión como a súa implantación- é Francis Mójica. Non é un apoio menor, xa que o investigador español foi o primeiro en describir os mecanismos que fixeron posible o desenvolvemento de Crispr, ao que lle deu nome. Considera que se ha ir «demasiado rápido» e que é necesario «un gran acordo global sobre edición xenética, especialmente entre aquelas grandes potencias que están a investigar sobre as aplicacións desta tecnoloxía».

E tamén advirte dos riscos da técnica. «Estamos -sinala- modificando un individuo, non curando unha enfermidade nun individuo adulto. É unha alteración cunhas consecuencias grandes, porque toda a descendencia terá esa modificación». Asegura que a tecnoloxía aínda non é precisa e que «pode dar lugar a erros e cambios onde uno non pretende ».

O fráxil marco bioético permite ao país asiático liderar a biotecnoloxía

O anuncio dun científico chinés que asegura ter creado aos primeiros bebés modificados xeneticamente da historia puxo no punto de mira o laxismo da leis sobre bioética en China . Este país quere converterse nun líder mundial da investigación xenética e da clonación. As zonas grises da lexislación local achandaron o camiño a investigacións ás veces controvertidas.

No 2015 científicos chineses foron os primeiros en lograr modificar os xenes de embrións humanos, o que foi publicado na revista Nature. Desde entón, só se conseguiu algo similar nos Estados Unidos e o Reino Unido, aínda que nestes países está estritamente prohibido implantar no útero dunha muller o embrión resultante.

O mesmo ano construíase en Tianjin un laboratorio para clonar animais, coa ambición de producir ata un millón de vacas por ano. A principios deste ano, outro equipo de investigadores do país tamén logro facer nacer por primeira vez monos xeneticamente idénticos, coa mesma técnica de clonación utilizada hai máis de 20 anos coa soada ovella Dolly, o primeiro mamífero clonado.

Estas investigacións poden contribuír a desenvolver medicamentos ou tratamentos contra as enfermidades, pero expoñen serios interrogantes éticos, en particular no que se refire a clonación humana.

Non se renden contas

Segundo Qiu Renzong, pioneiro en bioética en China , os investigadores non son sancionados, xa que só renden contas á súa institución. Algunhas destas tampouco prevén ningún castigo en caso de mala praxe profesional.

«China protexe moito aos científicos. Se facemos un pequeno erro, queda aí, non hai sancións», lamentou Renzong.

Unhas leis máis laxas que noutros países tamén permitiron a China tomar a dianteira no sector biomédico, segundo explica Michael Donovan, fundador de Veraptus, unha empresa de biotecnoloxía con sede no país.

Tamén inflúen outros factores, como a demografía. Os 1.500 millóns de habitantes garanten ao país unha ampla mostra de eventuais pacientes.

A presión dos grupos relixiosos tampouco é tan forte, como nos Estados Unidos. «Parece que aquí non temos restricións morais para impedirnos ese tipo de investigacións», explicou á axencia AFP Fang Gang, profesor de bioloxía da Universidade de Nova York en Shanghái.