Foi inventor, fundou periódicos e revistas e publicou en moitos medios e acabou morrendo en Madrid
09 dic 2019 . Actualizado ás 09:52 h.Quen foi Jerónimo Figueroa Domenech? Hoxe pódese efectuar unha rehabilitación da súa persoa que sirva para sacarlle dos xacementos do esquecemento onde foi sepultado hai moito tempo.
No Padrón municipal de Corcubión de 1851 figuras Jerónimo Figueroa, de 35 anos, nacido en 1816, hacendado, e, posteriormente, de 1858 a 1861 alcaldes da vila de San Marcos. Neste último ano figura como un dos maiores contribuíntes fiscais, no posto sete, con 330 pesetas, e estivo casado con María Domenech, de 29 anos. En 1851 tiñan como fillos a Desiderio, de 5 anos, e a Cándida, de 7 meses, data na que non nacera o homónimo do patriarca, Jerónimo e tampouco Wenceslao, o máis novo.
«O Adianto»
Jerónimo Figueroa Domenech aparece en 1884 como director da banda de música de Corcubión, o último dunha agrupación musical que subsistiu durante cinco anos. Cara a 1890 fundou, xunto con Antonio Porrúa, o xornal O Adianto, un medio escrito a man que foi denunciado polo fiscal Ramón Linares en desacordo con algúns temas que nel apareceron, e do que viron a luz tres exemplares soamente. Pouco máis tarde, convertido en xornalista, Jerónimo emigrou mozo para México e nese país publicou algúns libros de historia, xeografía e arte.
Nos primeiros anos da súa estancia no país azteca, Jerónimo casou con Juanita Cedillo, nacida en Hidalgo (México), un matrimonio que deixou dúas fillas: América -a maior- e Juana Figueroa Cedillo. Despois regresou coa súa familia a España e o 4 de outubro de 1895 atopámolo nunha viaxe en ferrocarril entre A Coruña e Vigo, traxecto no que lle subtraeron da equipaxe as seguintes xoias: unha pulseira de ouro e brillantes; un reloxo, tres alfinetes ou imperdibles; un anel tamén de ouro e brillantes, unha cadenilla de ouro con medallón do mesmo metal e cento vinte e cinco libras esterlinas.
Nesta última época, Jerónimo Figueroa instalouse en Madrid e colaborou en xornais e editou revistas e libros especializados. En abril de 1903 posuía oficina en cálea Concepción Jerónima, 27, da capital de España e tiña en preparación unha guía do viaxeiro hispano-americano e unha revista universal bibliográfica de Artes, Ciencias e Literatura. Ofrecía espazos publicitarios a comerciantes con motivo do XIV Congreso Internacional de Medicina , para unha Guía de Madrid, Córdoba, Sevilla, Selecta, Toledo, etc. e Reais Sitios de Aranxuez, La Granja e El Escorial, prevista editar en francés, inglés e español, un libro “chamado a ser considerado como un recordo do Congreso aludido”.
Non sabemos cantos anos residiu en Madrid coa súa familia, pero as cousas non deberon rodar todo o ben que el quería, e chegou outra vez a hora de gañarse a vida noutras latitudes: na emigración allende o Atlántico, neste caso na illa de Cuba. E precisamente na Habana cofundó e dirixiu en 1919 a revista A Unión Ibérica. Colaboraba tamén coa revista Nerio, fundada por Pepe Miñones en Corcubión, de quen se fixo amigo, uníndolles unha admiración mutua.
Inventos
En decembro de 1921 regresou a Madrid e presentou no Ministerio de Fomento varios inventos para obter patente: o aproveitamento da forza das mareas; o transporte da telescópica astronáutica aos colexios e fogares por medio de o astrográfico, unha máquina de vapor rotativa por expansión e unha nova propulsora para actuar en fluídos. Pretendía crear unha sociedade regular colectiva para a explotación deses inventos e elixiu como lugar preferido a chamada Seca de Cee, situada no nacemento da ría de Corcubión, e por iso interesaría do Estado a concesión dos devanditos terreos. No entanto, leste foi un proxecto que se difuminou no camiño, pero seguiu colaborando neses anos coa citada revista Nerio e con outras numerosas de América e España: La Voz de Galicia, Rexión Galega, O Noroeste e O Ideal Galego , todas da Coruña, e O Globo, de Madrid...
Se nos detemos a meditalo, non hai dúbida de que o corcubionés Jerónimo Figueroa tiña moita munición intelectual e sabedoría suficiente. Precisamente, o 29 de agosto de 1924 apareceu unha colaboración súa no xornal O Noroeste con todo un exercicio de nobreza, xenerosidade e predición: «Se contase Galicia con media ducia de galegos tan entusiastas e espertos como ese aguilucho da elocuencia e do san regionalismo que se chama Pepe Miñones, cuxo voo non sabemos que altura vai acadar nas grandes excursións polo ideal que o seu nacente xenio nos anuncia, conseguirían espertala do soño invernal que sofre, e lanzala maxestosa pola senda do progreso...» E, uns días máis tarde, no Ideal Galego do 22 de setembro de 1924 outro interesante traballo, titulado, Un gran salto de auga. Os misterios do Pindo, aínda que un dos textos que máis me impresionaron foi o publicado na revista Nerio en agosto de 1920, titulado, Corcubión quere dicir, falando do cárcere do pobo.
La Voz de Galicia
Un ano máis tarde, o 26 de setembro de 1926 asinou outro valioso texto en La Voz de Galicia, un escrito cunha gran carga de testemuño, emoción e nostalxia, como unha maleta chea de tempo encolleito, titulado, O Corcubión de Outrora, un texto extraordinario cargado de evocación que lembra os días amados e reflectía un mundo en desaparición. Recomendo a súa lectura -na Hemeroteca de La Voz de Galicia-. En fin, que Jerónimo Figueroa é un membro máis desas xentes que forman parte irrecuperable dun tempo de Corcubión, tamén da emigración, que non sentiu desarraigamento do seu chan nutricio, un necesario punto de ancoraxe xa que en Corcubión fundou a súa identidade.
O corcubionés Jerónimo Figueroa, despois de vivir na emigración e desenvolverse nas batallas do mundo, faleceu en Madrid o 2 de novembro de 1929 aos 67 anos, e foi enterrado no cemiterio da Almudena e non no que el desexaba descansar definitivamente, tal e como deixou reflectido nun belo poema titulado, ¡Saudades! (Alalá), do que reproducimos as dúas últimas estrofas: «Eu tiven a berce na veira dos mares, / achar non sei donde o meu panteón; / quixera qu’as bruxas, aunque fora morto, / leváranme preste a Corcubión».
«Y aló donde repousan os osos xa podres/ d’os que foron algo e nada oxe son/
que durman pra sempre os meus feitos polvo,/ n’o chan bendecido de Corcubión».
Jerónimo Figueroa foi un nostálxico do seu pobo. Para el o pasado, e Corcubión era o seu pasado, era o lugar no que quedar a vivir, pero non puido. E tamén o lugar para morrer, e tampouco foi posible. A familia Figueroa Cedillo viviu desahogadamente, pero sen acumular fortuna, e despois de sufrir o racho da perda, a súa esposa Juanita e as súas fillas regresaron a México no vapor Alfonso XIII. Desembarcaron en Veracruz para ter unha vida difícil e complicada. Juanita, a esposa, faleceu ao redor de 1967.
Agora non queda máis que agradecer ao bisnieto de Jerónimo, Roberto Franco Williams, as súas achegas a esta historia de morriña e nostalxia.