Un estudo arquitectónico propón unir mámoas e minas abandonadas

Santiago Garrido Rial
s. g. rial CARBALLO / LA VOZ

CARBALLO MUNICIPIO

Un cormelán deseña un percorrido para potenciar o patrimonio da comarca

27 feb 2019 . Actualizado ás 11:18 h.

De momento é un proxecto arquitectónico deseñado ao milímetro, pero senta as bases para que algunha Administración (ou varias) póñao en práctica. En concreto, para que «a través da acción de camiñar póñanse en valor centos de monumentos megalíticos case sen descubrir, minas e outros elementos produtivos abandonados en todo o ámbito da Costa da Morte». Así o describe na memoria do traballo o arquitecto Xiao Pujol-Soliano Regueiro, quen no seu proxecto de fin de carreira ideou un percorrido que daría outro relevo a espazos agora mesmo deixados de lado, vinculados todos elas á zona litoral da comarca, desde Carballo ata Fisterra, aínda que con todo el ámbito territorial ligado a ela.

Denominado O Camiño dás Pedras. Glosario Arqueolóxico-Mineiro de Monte Neme. A paisaxe como estrutura narrativa, o cume que enlaza Carballo con Malpica é a parte central deste traballo lido na Universidade de Sevilla, co que obtivo a cualificación de matrícula de honra.

A familia materna de Pujol Soliano é orixinaria de Carballo (os Regueiro marcaron unha época sobre todo na primeira metade do século pasado). Na carreira formouse entre Sevilla, Chile e Barcelona, e agora traballa por conta propia con reformas na Coruña e varios lugares da Costa da Morte. Coñece ben este territorio, sobre todo Razo, onde traballou cinco veráns como monitor de surf nos seus tempos de estudante.

O traballo, moi amplo, cheo de cálculos, planos e ideas, vai moito máis alá das cuestións estritamente arquitectónicas, que loxicamente son as principais. Hai unha dimensión arqueolóxica, paisaxística, antropolóxica. Sitúanse todas as mámoas coñecidas, contextualizadas: «Destinadas a ser vistas de lonxe, estas construcións destacan no terreo indicando o territorio controlado».

Neme, punto de partida

Unhas levan a outras, e diso trátase neste percorrido no que o Neme sería o gran punto de partida, con miradoiros específicos con intervencións mínimas. Lugar central non só polas súas características paisaxísticas ou o pouco que queda dos seus restos megalíticos, senón tamén polo seu papel central na minería do século pasado na zona, sobre todo de wolframio, pero tamén como canteira de caolín.

Este traballo arquitectónico indaga nesas pegadas e no papel que xogou na Segunda Guerra Mundial o mineral extraído na zona, sobre todo o wolframio. Non foi escaso. «En tan só dez anos, Carballo duplica a súa poboación. E en 1946 aínda había 150 obreiros, ademais de quen andaban á roubeta», sinala esta extensa análise, que inclúe fotos antigas de obreiros, mapas aéreos e numerosos esquemas do que se pode facer. «Cosidos baixo unha rede de camiños, os lugares desvelados aparecen como protagonistas dun tecido que caracteriza a nosa cultura desde fai miles de anos», explica o arquitecto.

Unha «estrutura narrativa» con paisaxe e territorio

O autor propón un percorrido amplo desde o monte Neme e cara ao oeste polos lugares marcados nos que houbo estruturas mineiras e hai mámoas, cuxa finalidade é «captar a esencia do lugar». As intervencións arquitectónicas serían mínimas e defínelas «dispositivos paisaxísticos como instrumentos que ordenan un percorrido a modo de estrutura narrativa». Pavillóns, en concreto que, como as mámoas, colócanse para que desde un se vexa outro, avanzando cara a el, mediante un percorrido guiado. E sempre aproveitando infraestruturas preexistentes. A que máis chama a atención é a do Monte Neme, que incluiría un aparcadoiro na actual chaira. Cada un dos pavillóns enfoca a unha zona a modo de diafragma.