«O megalitismo da Curta dá Morte ten que optar a ser Patrimonio da Humanidade»

As xornadas Parque do Megalitismo, organizadas pola Fundación Eduardo Pondal co patrocinio da Deputación dá a Coruña, chegaron ao seu fin. Foron uns días que serviron para encherse de coñecementos que agora haberá que pór en marcha para facer do proxecto supramunicipal liderado polos concellos de Carballo, A Laracha, Malpica, Ponteceso, Cabana, Mazaricos, Dumbría, Vimianzo, Zas e Laxe e o goberno provincial unha realidade. O obxectivo non é outro que pór en valor os monumentos pétreos da Costa da Morte para que sexan o motor do turismo cultural na zona. Arrincaron as xornadas con arte, saber e patrimonio e seguiron pondo de manifesto que Dombate é o reflexo no que deben mirarse outros dólmenes da comarca. 

Expertos na materia como son Felipe Senén López, técnico da Deputación especializado en museos, e NavaCastro , directora de Turismo de Galicia, tiveron moito que dicir respecto diso. Todos os participantes, que non foron poucos ao longo de tres sesións en horario de mañá e tarde en diferentes lugares, puxeron sobre a mesa as claves a seguir, aínda que os divulgadores Xan Fernández e Xosé María Lema, a investigadora portuguesa Goretti Sousa e o técnico da Deputación especializado en cuestións xurídicas Luis Jaime Rodríguez deixaron varias pinceladas a ter en conta. Este último foi moi claro: «O megalitismo da Curta dá Morte ten que optar a ser Patrimonio da Humanidade».

O principal pasa por respectar este patrimonio, o que se traduce en coidalo e consentilo. Para iso animouse a Concellos e Deputación a comprar os terreos e a deforestar a contorna máis próxima, así como a facer camiños para un mellor acceso e unha maior visibilidade. Os paneis informativos non serían necesarios, segundo Felipe : «Requiren de mantemento porque a propia climatoloxía os converte en feísmos ou mesmo atraen aos vándalos. Hai que incorporar páxinas webs, dípticos e guías para facelos atractivos. Os mitos son necesarios, hai que contar a tradición como o facía Pondal».

Pola súa banda, Nava Castro comentou as oportunidades que ofrece a Ruta Europea do Megalitismo e destacou a peculiaridades da Costa da Morte neste sentido: «Está chea de lendas, de seres míticos, de maneira que ten un encanto distinto. Ten patrimonio cultural e etnográfico, náutico, de natureza, espiritual, o que nos pode levar a unha nova liña estratéxica, museos ó aire libre, unha iniciativa que nos diferenza e que nos fai seguros nestes momentos de pandemia». Sería un turismo sostible e modernizado, no sentido de desenvolver aplicacións móbiles para recibir información sobre os dólmenes de xeito virtual. As novas tecnoloxías son importantes tamén neste ámbito.

Goretti Sousa, seguindo un pouco co expresado por Castro, falou de derrubar fronteiras na cultura megalítica e achegou outros consellos, como a necesidade de potenciar este recurso tamén de cara aos propios habitantes dos lugares, pois moitos descoñecen estes achados e a súa historia. Recalcou que os propios expertos non poden ser exemplo de destrución deixando en malas condicións os megalitos tras as escavacións, pois asegurou que hai exemplos recentes, polo menos no seu país, Portugal. A tamén docente prestou atención, así mesmo, á beleza das paisaxes nos que se atopan as antas.

Xan Fernández e Xosé María Lema coinciden con ela sobre todo nisto último, resaltando que outros elementos, ben sexan patrimoniais, etnográficos ou de natureza, poden achegarlle moito ao Parque do Megalitismo. «De Dombate a Baíñas temos unha vía arqueolóxica cunha gran cantidade de dolmens, cruceiros e igrexas a destacar», dixo Lema. Xan insistiu na necesidade de establecer rutas que mesturen esta variedade para facer a visita aos megalitos máis atractiva. Todos apuntaron que os recursos están aí, o que falta é unha boa xestión, con ilusión, ganas de aprender e de defender a identidade propia para non deixala no esquecemento. Irlanda ou a Bretaña francesa foron sinaladas como modelos exemplares dunha boa cultura de pedra no pasado e no presente, con moito éxito ademais.

«Non hai que masificar o megalitismo da Costa da Morte, pero si potencialo», engadiu Luis Jaime. «Guías doadas para os turistas hainas», apuntou Xosé María, que ademais reivindicou que «temos nomes propios como arcas, outeiros, mámoas, pedrafita, eira… que hai que potenciar así como o facemos con ría, furna, coído…».

Beneficios

Se se consegue todo o exposto con anterioridade, contribuiría, ademais, a desestacionalizar o turismo, desenvolver a actividade económica coa creación de postos de traballo e fixar a poboación. En resumo, un futuro mellor para o que é necesario investir desde xa.

Bergantiños avanza na protección do seu patrimonio con novas medidas

O Marco dá Anta de Erboedo, na Laracha, foi a primeira parada onte do percorrido do programa Parque do Megalitismo, motor do patrimonio cultural dá Costa da Morte. É o único menhir incluído, de momento, no proxecto que impulsa a Deputación da Coruña. A chegada ao lugar fíxose da man da arqueóloga Puri Soto Arias e acompañados polo rexedor larachés, José Manuel López Varela; o presidente de quenda do parque e alcalde de Laxe, José Luis Pérez Añón, e o edil local Jesús Souto.

A visita de onte foi unha especie de colofón aos trámites iniciados no 2009 para o recoñecemento deste megalito e a adquisición por parte do Concello. «Bonito remate», dixo a arqueóloga. Trátase dun monumento trasladado desde outro lugar porque ese tipo de pedra non a hai na contorna. Ten forma fusiforme e responde ás típicas características dun menhir, ademais de acharse nunha paisaxe tipicamente megalítica. Mide 2,5 metros e no extremo superior ten como un aro case ao redor, unhas escotaduras, como as típicas dos idolillos aparecidos nos dólmenes.

Comentou a arqueóloga que na contorna levaban a cabo ritos da fertilidade, pois parte da poboación local chegou a coñecela como Pedra do Carallo, ou tamén como Pedra do Ghicho. Opina Puri Soto que puido exercer a función de «vixiante do territorio» ou ben ser a primeira escultura humana da contorna. Está traballada por todas as caras. Leandro Carré identificouna nos anos cincuenta como unha pedra fálica. Que era punto de rituais móstrao, segundo Soto Arias, que mesmo se achou no lugar unha moeda australiana.

Na contorna hai unha Fonte dá Sombra, onde a xente acudía a sacarlle o mal dá sombra. Conta a lenda que a auga deste manancial nunca ferve. Non só o espazo é atractivo pola presenza de monumento, senón que é un lugar que comunica o mar co interior. Por alí pasa o Camiño dá Area. O percorrido pola Laracha incluíu o paso por outros elementos do patrimonio, tan rico e variado que mesmo o horario se desbordou.

Evaristo Domínguez Rial acolleu aos visitantes no dolmen de Aldemunde, o único de Carballo que está catalogado. Foi construído con pedras chegadas desde case un quilómetro, pois na contorna non existe ese tipo de roca. Hai anos estábaa máis elevada, pero foi obxecto dunha destrución progresiva. Unha das pedras que forman o megalito foi levado para un alpendre próximo, e outra, para unha ponte. Está nunha área cruzada por ríos, o Anllóns e un dos afluentes de Tambre. Apuntou Domínguez a presenza de gravados na cuberta da anta e que a un quilómetro está a Pedra da Cunca, un petróglifo aínda sen catalogar.

Os «mendigos das pedras», como recitou Rosalía Fernández Rial puxeron fin á sesión da mañá cos versos «versos agrestes» da poeta carballesa, que fixo as delicias dos presentes coas súas composicións para tomarlle o «pulso das túas rochas».

«Pensar en grande para obter resultados en grande»

«Queremos pensar en grande para obter resultados en grande», manifestou Xosé Luís Penas, deputado provincial de Patrimonio no acto de clausura do programa Parque do Megalitismo, motor cultural do turismo dá Costa da Morte. O peche tivo lugar no museo Forno do Forte, en Buño, ante a presenza dos alcaldes de Malpica, Walter Pardo; Ponteceso, Xosé Luis García Carballido, e de Laxe e presidente de quenda do parque, José Luis Pérez Añón, así como a das edilas de Malpica Leticia Naya e de Vimianzo María José Pose, que realizou o percorrido completo por todos os dólmenes e estivo presente en todos os encontros.

Lembrou Penas aos personaxes esquecidos que levantaron todas as antas do parque das grandes pedras. «Os nosos devanceiros ergueron os máis de 300 monumentos» que salpican a Costa da Morte. Abundou en que esta comarca empeza a «traballar sobre o soño imaxinado hai 20 anos». Houbo que agardar moito para «poder engadir este destino cultural, patrimonial, turístico e, en definitiva, tamén social e económico», engadiu. «Hoxe, considero, somos, sodes un pouco mellores porque se puxo en marcha unha iniciativa que suma», valorou noutro momento. Xosé Luís Penas invitou os presentes a «volver á nosa realidade milenaria». Encomiou a unión dos concellos neste proxecto e anunciou que a Deputación seguirá apostando «pola infinidade de recursos que temos na provincia».

Previamente, o científico Jorge Mira explicara en Punta Nariga como o Sol amence en mar no solsticio de verán, na canle formada entre o cabo de Santo Hadrián e as Illas Sisargas. E ponse no mar na liña que forma co cabo Roncudo e cabo Vilán. A lúa en determinados momentos do ano tamén nace no mar e ponse no mar. A visita anterior fora á Pedra dá Arca, onde Xosé Manuel Varela comentou que se trata do Quilómetro 0 do Parque do Megalitismo dá Costa da Morte.

---

---

---