«Teu pai dicía que a eles en Quintáns dábanlle un anaquiño de touciño os domingos, pero na nosa casa iso non. Cando había, había e cando non había xa ninguén esperaba outra cousa. Lavábase a pota e facíase outro. O que si lembro é que tiñamos unha potiña de esas de aro, porque a compraramos porque teu tío fora aprender de carpinteiro, e íame sempre choqueleando polo camiño porque non levaba máis que un chinquiño no fondo. Aínda non tiña os 12 anos cumpridos», relataba Carme este domingo pasado mentres sacaba da pota media cachucha, un xarrete case que enteiro, tres chourizos de Domínguez, a gorxa e o peito dun galo e ata catro anacos de touciño, con diferentes densidades de freba e de tempo no salgadoiro.
A receita é a mesma que empregaba súa nai naqueles, duros non, miserables, finais dos 50 da Galicia rural na que aínda non cicatrizaran ben as feridas da guerra e nin tan sequera a maleta para curalas estaba ao alcance de todo. Dúas das comensais tiñan máis ou menos a mesma idade que Carme cando collía a potiña do aro para ir plantar pinos ao que lle chamaban «a forestal» polas 37 pesetas que ela case non vía máis que o día de levalas para a casa, coa idea firme de aliviar as penurias e xuntarse, máis cedo que tarde, coas súas irmás na Alemaña.
Polo medio pasaron 60 anos e Carme volveu a comer caldo moitos días. Aínda hoxe é a súa comida de cabeceira e alporízase cando os fillos para a festa do verán pensan se podía arranxar a mesa doutra maneira que sen enchela de sopeiras fumeantes e a cociña de ferro a un ritmo que derrete os xeos de vermú. Non lle colle na cabeza que poida haber mellor cousa coa que agasallar á familia que con esa mestura fervida das patacas que sementa ela, os porcos que ela cría, as fabas que debulla e a verdura, xa sexan grelos ou repolo, que vai pola mañá buscar á horta.
E como Carme podería ser sen problema unha metáfora de Galicia enteira, tamén algúns dos actos sociais de máis fuste deste tempo de inverno se amornan con caldo, aínda que agora se lle chame cocido, ben por sentirse un pouco máis preto dos usos de Castela ou por afastarse todo o posible dos tempos naquel chinco choqueleaba na potiña do aro. De feito algún dos políticos que máis manda hoxe, aquí e en Madrid, non pide outra cousa cando se achega pola comarca de Bergantiños, onde é asiduo dun comedor no que os domingos non se pon outra cousa na mesa.
Por suposto que a el, nin a ningún dos que mandan, lle raciona o touciño máis que o médico, como lle acontece xa a meirande parte dos galegos, polo que tamén estaría ben que non se racionase a memoria para ver que o mundo segue cheo de Carmes sen tan sequera a potiña do aro.