A Aemet organiza unha campaña internacional de calibración e intercomparación de instrumentos para a medición da radiación solar ultravioleta en O Arenosillo
10 jul 2019 . Actualizado ás 15:52 h.A Axencia Estatal de Meteoroloxía (Aemet), dependente do Ministerio para a Transición Ecolóxica, e o Instituto Nacional de Técnica Aeroespacial (INTA) organizaron a XIV campaña internacional de calibración e intercomparación de instrumentos para a medida de ozono total e radiación solar ultravioleta na Estación de Sondaxes Atmosféricas do Arenosillo (Huelva), no que participaron medio centenar de científicos de todo o mundo.
Esta infraestrutura súmase á rede de instrumentos de medida en terra que, operando baixo protocolos comúns, analiza a evolución da capa de ozono no planeta. En 2018, a extensión do buraco nesta capa acadou unha área similar á de América do Norte e despois da diminución observada nos dous últimos anos, volve aumentar, informou o Ministerio nun comunicado.
Aemet desenvolve estes traballos de calibración e intercomparación como responsable do Centro Rexional de Calibración de Espectrofotómetros Brewer para Europa e África da Organización Meteorolóxica Mundial (OMM), operado polo seu Centro de Investigación Atmosférica de Izaña (CIAI), nunha campaña que foi organizada xunto coa área de Investigación e Instrumentación Atmosférica (AIIA) do INTA.
O ozono é un gas minoritario na atmosfera. A súa concentración é bajísima en calquera nivel atmosférico; e aínda así, sendo tan escaso, é de particular importancia para a vida na Terra. «O ozono nunca fose obxecto de interese científico se non fose pola importancia que ten ao actuar como pantalla protectora do planeta, bloqueando as radiacións de onda curta altamente enerxéticas, que son moi nocivas para a vida no planeta», explicaron desde a área de Investigación e Instrumentación do INTA, e certo é que se lle prestou atención e a estas alturas, «quen máis e quen menos está familiarizado co concepto Buraco na Capa de Ozono».
Precisamente, instrumentos como os que se manexan por Aemet e INTA no Arenosillo permiten coñecer con detalle como evoluciona este buraco que, en 2018, aumentou despois de dous anos de redución da súa superficie. En concreto, o pasado ano, a extensión do mesmo acadou 25 millóns de km2, área similar á de América do Norte e agora é preciso pór a punto o instrumental para unha nova medición pois, como cada ano, o buraco volverá formarse a finais do mes de agosto, durante a primavera austral.
Dous importantes informes publicados a finais do pasado ano dan conta da súa evolución e as súas principais conclusións son que o ozono se empeza a recuperar, sendo xa significativa na alta estratosfera antártica; e que o comezo do buraco antártico é máis tardío.
A avaliación das tendencias mostra, con todo, que esta recuperación se atrasa uns cinco anos respecto das estimacións do informe anterior e fóra das rexións polares, o ozono estratosférico incrementouse nas capas altas da atmosfera entre o un e o tres por cento por década desde 2000, sen detectarse unha tendencia significativa na columna de ozono total global durante o período 1997-2016.
Alberto Redondas, técnico de Aemet e responsable do Centro de Calibración Brewer do Observatorio Atmosférico de Izaña, indicou que «en liñas xerais esta recuperación é debida, a partes iguais, á eliminación das sustancias que destrúen a capa de ozono e ao efecto do cambio climático, xa que o quecemento global favorece a recuperación da capa de ozono».
Esta recuperación, non uniforme, só se observa en determinadas rexións e non existe evidencia de que o ozono se restaure no conxunto do planeta, xa que as concentracións desas sustancias daniñas para a capa de ozono, por exemplo os hidrofluorocarbonos (HFC) ou clorofluorocarbonos (CFC) seguen sendo moi altas.
Aínda que o tratado de Montreal -en vigor desde 1989 e no que se aceptou reducir os niveis de consumo e produción de CFC- e a súa emenda de Kigali -en vigor desde 2019 e no que se aceptou reducir os niveis de consumo e produción de HFC- foron un éxito detendo a emisión destas sustancias, só se eliminou da atmosfera entre un 15 e un 25 por cento das mesmas.
A medición do ozono
Os espectrómetros Brewer son, xunto cos espectrofotómetros Dobson, os únicos instrumentos recoñecidos pola OMM para a vixilancia da capa de ozono e a determinación de tendencias, constituíndo a rede mundial de vixilancia de ozono desde superficie.
Á súa vez, remarcaron desde o Ministerio que resulta esencial vixiar a capa de ozono non só pola súa actuación como barreira defensiva ante as radiacións de maior enerxía, senón tamén polo papel que xoga no cambio climático. Segundo explicou Tom McElroy, un dos creadores do espectrómetro Brewer, «os expertos do Panel Intergobernamental de Cambio climático (IPCC) identificaron o papel dos aerosois e do ozono no control do balance térmico da atmosfera como dúas das maiores fontes de incerteza á hora de predicir a evolución do noso clima».
Nese sentido, vólvese imprescindible centrar esforzos en homoxeneizar os procedementos de medida, calibración e tratamento dos datos. Dispor dunha rede de instrumentos de medida en terra operando baixo protocolos comúns de mantemento, tratamento de datos e calibraciones, suxeitos a patróns de referencia, é fundamental para o estudo da evolución da capa de ozono nos puntos de medida, así como nos puntos de referencia necesarios para a calibración e validación dos instrumentos embarcados a bordo de satélites.
Por iso, desde 1999 a Aemet e o INTA realizan campañas bienales internacionais de calibración de Brewers na Estación de Sondaxes Atmosféricas do INTA, no Arenosillo. Ademais, coa presente edición, cúmprense 20 anos de traballo conxunto.
Observacións en tempo real
Nesta edición participaron ao redor de 50 científicos dos cinco continentes, entre os operadores dos 30 instrumentos participantes, e os profesores e alumnos do XVII curso de operadores de espectrómetros Brewer co-organizado por Aemet, INTA, e a OMM que se celebrou de forma simultánea.
A campaña contou coa participación de organismos nacionais e internacionais que achegan patróns de referencia para a calibración dos espectrofotómetros Brewer en ozono, irradiancia espectral ultravioleta e espesor óptico de aerosois, entre eles o patrón do Rexional Brewer Calibration Centre-Europe (RBCC-E RA-VI ; Aemet), e o equipo de referencia mundial para a medida de irradiancia espectral ultravioleta (Qasume - Quality Assurance of Solar Ultraviolet Spectral Irradiance Measurements in Europe) operado polo World Radiation Centre (WRC) en Davos (Suíza).
Ademais, nesta edición, a campaña hase aberto á participación adicional doutros instrumentos de medida de ozono total en columna e esta actividade conta co apoio do programa de Vixilancia Atmosférica Global (VAG) da OMM tendo participado un total de 13 instrumentos procedentes un deles de Alemaña , dous de Austria, cinco de España, un de Francia, un de Grecia, un de Reino Unido e dous de Suíza.
Por primeira vez as observacións son analizadas e difundidas en tempo real en Eubrewnet (European Brewer Network), rede de observación de ozono mundial desenvolvida durante a acción Europea COST-É120, e que actualmente é xestionada por Aemet. Eubrewnet, que comezou no ano 2014 como un proxecto europeo, agora engloba a máis de 60 instrumentos instalados nos cinco continentes.