O concello coruñés de Mazaricos lidera o ránking con 110 millóns de litros anuais
06 may 2019 . Actualizado ás 13:27 h.A produción láctea é a actividade agrogandeira máis estendida por todo o territorio galego. E, aínda que existen explotacións leiteiras en dúas de cada tres municipios, só unha vintena aglutinan case a metade da produción.
A súa localización xeográfica resulta relativamente sinxela pois se sitúan, de forma maioritaria, en catro comarcas do norte de Lugo e Pontevedra e do interior da Coruña. Trátase da Terra Chá (A Pastoriza, Castro de Rei, Cospeito e Guitiriz), Deza (Lalín, Rodeiro e Silleda), Ordes (Frades, Mesía e Trazo e Tordoia) e Xallas, que engloba os municipios de Santa Comba e Mazaricos. Este último concello é, segundo os últimos datos facilitados pola Consellería do Medio Rural, o primeiro de Galicia por volume de produción, con máis de 110 millóns de litros entregados á industria o pasado ano.
Todos estes concellos son, xunto a outros como Sarria, Arzúa ou Chantada, o exemplo da especialización que está vivindo a gandería en Galicia. De feito, o actual mapa lácteo da comunidade apenas se parece ao que existía hai pouco máis dun cuarto de século, cando o censo de explotacións roldaba os 70.000 efectivos, repartidos por practicamente toda a xeografía galega. Ben é certo que cunha décima parte das granxas -a día de hoxe seguen en activo unhas 7.400- case se logrou duplicar a produción pasando do millón e medio de toneladas de 1994 aos 2,7 millóns rexistrados o ano pasado.
A desaparición das cotas lácteas en marzo do 2015 supuxo un importante punto de inflexión para o sector produtor galego, que en só tres exercicios incrementou o seu nivel de entregas de materia prima á industria nun 12 %, máis do dobre que o conxunto do Estado. Este incremento da produción foi moi significativo nos principais 25 concellos lácteos da comunidade onde se disparou por amais do 23 %, tres veces máis que o rexistrado polo conxunto das principais rexións lácteas europeas.
Paradoxalmente, esta evolución á alza dos volumes de leite prodúcese nun contexto onde os prezos en orixe foron baixos se se comparan cos que se rexistraban antes da desaparición das cotas ou cos que se dan actualmente no resto do continente. De feito, a comunidade é das que rexistra os pagamentos en orixe máis baixos de toda Europa con diferenciais que, en momentos puntuais, chegan a superar os cinco céntimos por litro. Esta desigualdade supón, en termos económicos, deixar de ingresar, como mínimo, máis de 50 millóns de euros cada ano.
Factores determinantes
Aínda que son varias as razóns que xustifican, segundo os expertos, as importantes diferenzas de prezos que se rexistran entre o leite galego e a do conxunto de Europa, o desenvolvemento do tecido cooperativo e a orientación da industria transformadora aparecen como dúas dos factores máis determinantes. Tanto é así que as mellores cotizacións se detectan naquelas rexións onde existe unha maior implantación de cooperativas lácteas, como é o caso de Friesland Campina en Holanda ou Sodiaal en Francia . Todas actúan nas diferentes fases da cadea láctea, concentran unha importante cantidade de leite e transfórmana en produtos de alto valor engadido.
Todo o contrario sucede en Galicia, onde a industria láctea apenas reorientou a súa actividade nos últimos anos, e segue centrada no envasado de leite en brik, nunha porcentaxe moi elevada para marcas de distribución (brancas). As cooperativas, pola súa banda, apenas teñen peso no sector ata o punto de que a de maior tamaño Clun -nacida da unión de Feiraco , Melisanto e Os Irmandiños- apenas recolle un 6 % da materia prima.
Terra e man de obra, claves para seguir crecendo
Aínda que a vocación láctea de Galicia está fóra de toda dúbida (a comunidade produce o 40 % de todo o leite español e xa é a oitava rexión a nivel europeo) o sector debe facer fronte a importantes retos para seguir mantendo a súa actual posición de dominio. Entre eles, os expertos sinalan a necesidade de que as granxas aumenten a súa base territorial e poidan cultivar a maior cantidade posible de alimento propio -o 55 % dos custos actuais de produción dun litro de leite lévallos a alimentación dos animais-, co fin de evitar, na medida dos posible, a compra de forraxe ou pensos foráneos. Dáse a circunstancia de que, durante a última década, a comunidade perdeu máis de 140.000 hectáreas de superficie agraria útil, terreo que na súa maioría se destinou a un uso forestal de baixo rendemento económico. Actualmente as 7.400 ganderías lácteas galegas utilizan para a súa actividade unhas 250.000 hectáreas de terreo, apenas o 9 % do total do territorio.
A ausencia de man de obra cualificada é outro dos problemas aos que, xa actualmente, enfróntanse moitas explotacións gandeiras, incapaces de atopar persoal para, por exemplo, os labores de ordeño e coidado dos animais. Esta circunstancia está a provocar que moitos produtores opten mesmo pola contratación de inmigrantes para realizar estes traballos.
Neste sentido, distintos axentes do sector demandan a posta en marcha de medidas que axuden, xa non só á incorporación de mozas ao sector, senón a que persoas alleas empecen a velo como unha oportunidade laboral. Os expertos sinalan a necesidade de reformar e potenciar os diferentes ciclos de formación agrogandeira para adaptalos ás necesidades actuais.