A lagoa de Vixán, condenada a desaparecer por unha vexetación sen control

Álvaro Sevilla Gómez
Álvaro Sevilla RIBEIRA / LA VOZ

BARBANZA

CARMELA QUEIJEIRO

Un estudo da USC, que inclúe as de Louro e Xuño, afirma que a tendencia é clara e que a perda de calidade da auga tamén dificulta a presenza de aves acuáticas

22 feb 2021 . Actualizado ás 16:21 h.

A man do home non sempre afectou de xeito similar á natureza. Así o deixa entrever un estudio realizado por cinco investigadores de la USC. O seu obxecto de estudo? As lagoas de Vixán (Ribeira), Xuño (Porto do Son) e Louro (Muros). As conclusións guindadas por Pedro Fraga-Santiago, Alejandro Gómez, Augusto Pérez-Alberti, Pablo Montero e Xosé Lois Otero darán que falar. Consideran que as tres están a ser colonizadas polos juncos e carrizos, plantas que, unha vez deixaron de ser cortadas para o coidado do gando, han ir expandíndose de xeito inexorable. Ese descontrol levou ás contornas naturais «cara ao seu colapso» e a un cambio no calidade dunha masa de auga que tamén decreceu. A consecuencia, a biodiversidade, sobre todo de aves acuáticas, está máis ameazada que nunca.

Aínda que afirma que predicir o futuro é máis especulación que ciencia, o catedrático Pérez-Alberti, considera que é necesario que os expertos en lagoas opinen se hai que deixar que a natureza siga o seu curso ou se é necesario actuar, sobre todo en Vixán e Xuño. Sen intervención, «as lagoas acabarán convertidas en carrizais. Logo acabarán colmatadas e finalmente convertidas en matogueira ou bosque. Algo semellante ao que aconteceu en Pantín e noutros lugares». O debate, sinala, está amais da mesa entre a comunidade científica. Deben seguir unha evolución natural ou o home ten que actuar?

«En Vixán a expansión dos xuncos e carrizos fai que cada vez haxa menos auga libre»

Afastando Gómez, investigador predoctoral na USC, ten claro que en Vixán «a auga vai perdendo calidade e, polo tanto, tamén perde a importancia pola que foi declarada de interese xeral, que é a riqueza de aves acuáticas. En Vixán a expansión dos xuncos e carrizos fai que cada vez haxa menos auga libre. O ecosistema vai tendo perdas. Antes había máis zona de auga con vexetación polo medio e había canais. E isto vai afectar ás aves de cara a nidificar na zona. Isto debería terse en conta para tratar de xestionalo».

No estudo realizado utilizáronse mostras de auga tomadas nos tres contornas, así como fotografías aéreas que van desde 1956 ata o 2017, e que permiten ver a evolución dos tres lugares. Entre as conclusións queda claro que a ausencia do control humano da vexetación foi un dos problemas, por non dicir o principal. Pero destacan tamén o abandono do cultivo nas zonas anexas ás lagoas, que motivou a rexeneración dos bosques de ribeira, compostos por aliso común e saeiro, árbores que poderían acabar por devorar os tres contornas. Isto provocou unha diminución na dispoñibilidade da auga debido ao gran volume que absorben estas especies.

Imagen de la lagoa de Vixán
Imaxe da lagoa de Vixán CARMELA QUEIJEIRO

Os incendios

Os lumes que levan anos afectando os montes galegos son outros dos condicionantes que coloca o estudo no punto de debate. Xa que as cinzas, afirman, remataron, sobre todo, nas concas das lagoas de Louro e Vixán. No referente á contorna muradá e ao de Porto do Son, é Alejandro Gómez o que afirma: «Os cambios da auga non son tan importantes coma en Vixán, aínda que o resto de procesos si son semellantes».

En Portugal e Grecia realizáronse actuacións en contornas similares para devolvelos a un estado máis óptimo

A pesar disto, para Pérez-Alberti, non cabe dúbida de que, a lagoa máis ameazada é a de Xuño , aínda que o proceso de colmatación -recheo da lagoa mediante a acumulación de sedimentos- é o mesmo para as tres. Para reverter este proceso, Gómez pon o exemplo de .. «Portugal e Grecia, onde se realizaron actuacións sobre lagoas para devolvelas a un estado máis óptimo. Non é sinxelo, porque cal é o estado natural? O de fai dez ou o de vinte anos? A influencia humana vén de moi longo. É algo que habería que estudar»

Para poder tomar calquera decisión, no estudo recoñecen que é necesario estudar cada caso de forma diferente, xa que se tratan de lugares distintos. Por exemplo, «a auga en Xuño non é salgada, pero está clasificada como se así o fose, é unha das problemáticas, xa que xera problemas de cara á súa xestión».

Aínda que o futuro pode pintar negro para Vixán, Xuño e Louro, Gómez cre que hai marxe de manobra, pero «avogamos por unha redefinición dos ecosistemas, e así podelos xestionar dunha maneira máis lóxicas». O que tamén habería que determinar é si hai que deixar á natureza seguir o seu curso ou se a man do home ten que facer acto de presenza. Aí, apuntan, hai moitas dúbidas. Máis que á hora de asegurar que a rica biodiversidade dos tres contornas, sobre todo de Vixán, atópase en dúbida.