Tamén coñecidos como destas anxiños, cruces eran utilizadas como necrópoles infantís
13 feb 2020 . Actualizado ás 05:00 h.Como acostuma ocorrer cos coñecementos que se transmiten de xeración en xeración, ás veces a cadea remata por romper nalgún elo condenándoos ao esquecemento colectivo. Pero sempre hai quen lembra, aínda que se trate de historias tristes e duras. Cos denominados cruceiros de -tamén meniños se lles coñece como de - anxiñospasa algo similar, pois detrás dese nome, e a uns metros baixo terra, escóndese un antiga práctica. A de enterrar aos nenos que morrían sen ser bautizados.
Un recente traballo levado a cabo pola investigadora Natividade Rey puxo o foco nesta clase de cruces, recompilando testemuños de veciñas de máis de 70 anos dos lugares que albergan estes elementos e anécdotas do pasado. A rianxeira, formada en antropoloxía, etnografía galega e especializada en patrimonio inmaterial, mergullou nun dos puntos deste municipio que conserva dous cruceiros de , meniñoso lugar de Abuín na parroquia de Leiro.
Rey sinala que sempre existiu un certo tabú acerca dos falecementos de raparigos durante o propio parto ou máis tarde sen recibir o sacramento bautismal, o que impedía que fosen inhumados en cemiterios católicos. Ese veo de escurantismo esconde casos de malos partos por enfermidades e condicións escasas de hixiene, pero tamén abortos por parte de mulleres que non podían dar sustento a eses fillos.
Duros testemuños
«A nai do meu home tivo ‘fillos do mundo’, un de cada de home. E non os quería, metíaos nun saco como se fai cos gatos recén nacidos, cando se enterran aínda non ben abren os ollos», leste é un dos demoledores testemuños recompilados pola investigadora, dunha señora que á súa vez sentenza: «A alma desa muller nunca terá perdón de deus».
Este tipo de enterros tamén engordaron a lenda da Santa Compaña, posto que se realizaban ao abrigo da noite, xa fose a muller soa para pasar inadvertida ou cun acompañamento familiar. No segundo caso, as persoas acudían con velas e candís en procesión, entre rezos e bendicións. E é que a falta dun camposanto, os cruceiros representaban o terreo sacro máis próximo.
Estas historias acompañan ao cruceiro da Veiga, situado nun cruzamento de camiños entre Abuín e Brión, onde a rianxeira tamén localizou outro caso dun enterro de mediados do século XX. «Sempre preguntei dende que era nena e creo que conseguín que me contasen moitas cousas por ser muller», recoñece Natividade Rey da necesaria empatía, para lembrar o machismo e o menosprezo ao que foron sometidas tantas mulleres.
Non moi lonxe, o cruceiro da Lomba gardas outra dura anécdota. Leste foi trasladado desde a aldea de Abuín á súa localización actual, despois de que desaparecese o antigo camiño que conducía á igrexa, mais un veciño que se ocupaba de arrombalo intentou evitalo. Sabía moi ben o que confirmaría a Rey outra veciña: «Miña nai tivo unha filla de solteira. Era moi pobre miña nai, pasaba pola época da Guerra Civil e estaba soa. Como non vía como poder alimentar ao recén nacido, levouno ao cruceiro dos meniños. Non me gustou cando o cambiaron de sitio porque alí é onde estaba... está enterrado meu irmán Manueliño».