O balneario de nunca acabar

a ruela do vento J.R. Alonso da torre REDACCIÓN / LA VOZ

VILAGARCÍA DE AROUSA

MARTINA MISER

En Vilagarcía, sempre hai algún edificio abandonado que non parece ter solución

02 dic 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

O 17 de xullo do ano 1888, publicábase na Gaceta de Galicia a crónica da inauguración do flamante balneario da praia da Concha de Vilagarcía de Arousa. No artigo, o reporteiro refería admirado a beleza chinesca do edificio, o espazoso restaurante con mesas de mármore, a máquina eléctrica, construída nos talleres vilagarciáns de Alemparte e capaz de dar luz a 50 farois. A crónica seguía describindo os 60 cuartos da casa de baños, o gabinete de lectura, o tocador de señoras, o miradoiro, o billar romano e o elegante salón central amoblado con cómodos diváns, cortinas suntuosas, vidreiras, piano... Un magnífico balneario para recibir baños de pila, de pracer, de algas e medicinais.

O 13 de novembro de 2018, é dicir, 130 anos despois da crónica daquela inauguración, dous redactores de La Voz de Galicia publicaban unha reportaxe contando a súa visita ao balneario do parque da Compostela, herdeiro daquel de 1888, pero a descrición era bastante diferente: acababa de morrer un sintecho no seu interior, había desperdicios no oco das escaleiras e xunto ás cristaleiras, envases baleiros, portas vellas almacenadas e ata o taboleiro dunha canastra de baloncesto.

Ler en 2018 a reportaxe de Antonio Garrido e Serxio González provocábache unha tristeza tan fonda como che marabillaba ler a crónica da inauguración do emblemático balneario en 1888. Pero Vilagarcía é así: a cidade dos edificios emblemáticos abandonados e da memoria sentimental marcada por aquel período, dacabalo dos séculos XIX e XX, en que foi cualificada como a Niza española, a San Sebastián galega ou, en fin, a perla de Arousa.

Cheguei por primeira vez a Vilagarcía un 3 de setembro de 1981. Era mércores e viña tomar posesión da miña praza de profesor. Acababa de sacar as oposicións en Madrid e cando tiven que escoller praza, fíxeno atendendo ás fotos dunha enciclopedia das cidades e pobos máis belos de España que o meu pai tiña na súa biblioteca. Era o primeiro opositor en elixir así que tiña ante min unha decisión importante: iríame vivir ao lugar que quixese. Como era moi novo, desexaba coñecer mundo e non gozara de ningún Erasmus nin nada semellante, decidín establecerme nalgún lugar afastado, bonito e con mar. E fixeime en Vilagarcía.

Na enciclopedia do meu pai, aparecían fotos do peirao de ferro, do Casabranca, do palacete do Casino, dos palacios da Comboa, da praia da Compostela con marea baixa e do balneario chinesco. Ante tanta beleza, exótica e señorial á vez, non dubidei en escoller Vilagarcía, aínda que non coñecía aquí a ninguén nin a visitou nunca.

Aquel 3 de setembro, ao descender do tren que me traía de Pontevedra, gustoume a estación e reconfortoume o aire do mar, pero o que seguiu foi unha cadea de decepcións bastante considerable: non había balneario de madeira nin existía o Casabranca, a praia, con pleamar, non se vía por ningún lado, o peirao de ferro era historia e os palacios dos duques de Terranova e de Medina de las Torres, na Comboa, parecían máis ben caserones abandonados preparados para rodar unha película de terror que palacios suntuosos e aristocráticos.

O taxista que me levou ata o Instituto de Fontecarmoa, hoxe Bouza Brey, onde ía impartir clase, informoume de que todo aquilo desaparecera e foime introducindo nas claves da cidade contándome marabillas dun pasado sempre estrañado: a escuadra inglesa, os concertos de Rubinstein e Andrés Segovia, as perfumerías vilagarciás ás que chegaban antes as esencias francesas que a Madrid ou Barcelona... En fin, un pasado fabuloso, pero un presente que me golpeaba inmisericorde a través das ventás do taxi porque pasamos fronte ao edificio Lara, un esqueleto xigante e baleiro no centro da cidade, e fronte ás ruínas do cine Cervantes, que se queimou catro anos antes.

Aquel percorrido turístico inquietoume: «Pero onde che metiches, a quen se lle ocorre escoller destino fiándose dunha vella enciclopedia?». Menos mal que o meu decepcionante paseo en taxi pola cidade culminou nun instituto acolledor onde o equipo directivo, Elías, Alonso e Celso, recibíronme co cariño que necesitaba un rapaz pirado de 24 anos que decidía onde vivir por unhas fotos.

O que seguiu foime congraciando aos poucos con Vilagarcía: probei a tenreira galega no Carballiñés, tomei café no bar España, sentado nunha das inesquecibles mesas das cristaleiras, durmín estupendamente nunha pensión moi literaria e antiga chamada Cortegada, dei un paseo ata a praia, coñecín o novo balneario, levantado en 1956, e empezou a gustarme Vilagarcía.

Pasaron os anos e xa non están nin Elías, nin Alonso, nin o Carballiñés, nin o España, nin a pensión Cortegada. O rañaceos Lara acabouse por fin e no soar do Cervantes hai un edificio estupendo. En canto ao balneario, xa ven, aí segue, agardando unha solución e corroborando unha constante histórica: Vilagarcía, a cidade onde sempre hai un edificio que non se sabe que facer con el.