Serie Memoria de Mariñáns, por Martín Fernández
21 abr 2019 . Actualizado ás 05:00 h.En 1909, Vida Galega cualificaba a José Varro como “símbolo do espertar da nosa raza á vida das grandes industrias” e dicía que Viveiro “pode estar satisfeito del, xa que dá alentos a múltiples iniciativas de importancia extraordinaria”. Os sectores nos que interviña eran tres: unha fábrica de xéneros de punto en Landrove e outra de pezas de automóbiles en Chavín, saltos hidroeléctricos no Landro e o transporte de viaxeiros.
A industria téxtil de Landrove fora fundada por Anxo Durán Villarnovo, médico de Ortigueira que coñecera ese sector nas súas visitas á Exposición de París de 1889 e a empresas de confección de Sajonia (Alemaña). Ao seu regreso a España montou na Coruña Xéneros de punto Durán e Presas e, cando tivo dificultades, trasladouna a Chavín (Viveiro) onde, entre 1850 e 1864, funcionara o taller de tecidos de Bassols e Cía de modo un tanto accidentado segundo Donapetry.
Despois, as instalacións pasaron a mans do mindoniense Diego Valiño e Montenegro, falecido en 1895, e tras ela á sociedade Durán e Presas primeiro para acabar, despois, en mans de Barro. O mindoniense construíu nelas unha central eléctrica, un serradoiro mecánico e un muíño. E aproveitou as vellas dependencias téxtiles para producir tecidos de punto baixo a razón social Durán e Compaña que, segundo Donapetry, durou pouco. Eran socios Varro, José Calviño, director técnico e administrativo, e Manuel Pérez Escudero . A empresa de confección tiña fama e prestixio. O seu mercado abarcaba gran parte de España e os soados almacéns O Século, de Barcelona, adquiría boa parte dos seus produtos en Landrove. Sevilla, Málaga e Madrid eran outros puntos de venda dunha produción anual que a revista cifraba en 40.000 unidades. A factoría situábase en Landrove nun edificio rescatado por Barro. Producía camisetas, pantalóns, medias e calcetíns de algodón, fío de Escocia, la e seda.
Unha singularidade da firma era que daba emprego e traballo a cincuenta mulleres que traballaban arreo e obtiñan un salario medio de 2,5 pesetas, o que, segundo Vida Galega, “fainas envexables”. O xornalista destaca tamén que “as obreiras analfabetas reciben na fábrica intelixente educación que as redime da ignorancia”.
Pouco despois de aparecer na revista a mencionada reportaxe, José Varro pechou o serradoiro, o muíño e a fábrica de tecidos e centrouse na produción de electricidade e no taller mecánico de reparación e montaxe de pezas de automóbiles.
Casado con Concha Rebellón, amigo de Noriega Varela e autor do recheo do Venecia
O gran artífice das fábricas de Chavín e Landrove, José Varro González, nacera en Viloalle (Mondoñedo) en 1873. Era fillo dun curtidor e tivo pouca formación. Pero a súa intelixencia, a súa apertura ás novidades tecnolóxicas e a súa capacidade para traballar e formar aos mellores técnicos e equipos fixeron del unha referencia en canto aos emprendedores modélicos de Galicia, como recolle o cronista oficial de Viveiro, Carlos Novo, no seu traballo Un precursor dá industria dá automoción en Galicia publicado no libro Empresarios de Galicia da Fundación Caixa Galicia.
Cando os reporteiros de Vida Galega estiveron en Viveiro, Barro ?que falecería en 1943- casou, tras enviudar da súa primeira muller Basilisa Franco, con Concha Rebellón, filla dunha distinguida familia viveirense. Non tivo fillos con ningunha das dúas e as súas empresas pasaron aos seus sobriños que as dividiron en tres: Sucesores de J. Varro SA, de carrocerías, que funcionou ata 1978; Barro Chavín SA, de fabricación de compoñentes industriais, que pechou en 1981; e Electra Varro SA, de produción de enerxía, absorbida en 1961 por Begasa.
O emprendedor de Viloalle levou a cabo outras iniciativas. En 1933 construíu o recheo desde o Hotel Venecia ata a Ponte da Misericordia e, sobre el, xunto á curva da ponte, levantou unha casa en 1936 (derruida en 2003) e un teatro en 1946, derrubado en 1990, que nunca chegou a funcionar.
A súa amizade co poeta Noriega Varela iniciouse en Mondoñedo e incrementouse en Chavín onde o escritor rexentaba a súa escola, a cen metros da fábrica de Barro. Segundo Néstor Timiraos, cando Barro gañou terreos á ría, construíu un dispositivo para sacar area do estuario e depositala no recheo. Encargoulle un poema a Noriega e leste, entre irónico e descreído, escribiu: “estou vendo dende a ponche/ con que beleza e donaire/ ou mesmo sobe que baixa/ un caldeiro polo aire”…
martinfvizoso\
Taller de automóbiles e servizos hidroeléctricos en Chavín
A principios do século pasado, Barro ideou montar unha liña de transporte publico Baamonde-Mondoñedo-Ribadeo e outra Ferrol-Ortigueira-Viveiro-Ribadeo. Para iso comprou en 1904 un De Dion, Bouton et Cie en Francia. No seu taller de Chavín reparaba desde 1908 automóbiles, importaba chasis que carrozaba e recambios que adaptaba aos coches. O taller foi crecendo, contratou mecánicos, electricistas e carroceros e aumentou os seus servizos á fabricación de caldeiras para as conserveiras. Cos anos chegou a contar con 300 operarios. A Vida Galegas sorpréndelle que, nun lugar “apartado”, exista unha industria tan moderna que “constrúe todas as pezas dos modernos coches, incluso as árbores bilibriquis, transforma chasis e carrocerías e pronto acometerá a construción de automóbiles de maneira total e iso será paso de xigante para a independencia industrial de Galicia”. O taller de Chavín era, por entón, a primeira empresa de montaxe de automóbiles de Galicia. Para os emigrantes era un exemplo para “estimular a actividade dos nosos capitalistas e industriais e preparar días de independencia para a rexión galega que non ten por que ser feudataria de tantas outras no que ela pode producir mercé aos recursos da súa terra e aos bríos e intelixencia dos seus homes”. A revista destacaba que o emprendedor de Viloalle xa fundara a liña de autobuses de Lugo, Baamonde, Ribadeo e Villalba a Viveiro -“que veu comunicar pobos que polo defectuoso das súas vías estaban ata hai pouco distanciados dos pobos abertos ao progreso”- e anunciaba que “agora se propón continuar o servizo ata Ferrol”. Aproveitando as sinerxías do taller, Barro levou a cabo a explotación da iluminación eléctrica de Viveiro e arredores. O seu salto de auga tiña 6 metros de altura, recollía 11.000 litros por segundo e obtiña unha forza de 100 cabalos. En 1909, planeaba aproveitar outro salto no río Landro, de 27 metros de alto, que lle achegaría 3.000 litros de auga por segundo e unha forza de 1.000 cabalos.