O capitán de navío que dirixe o Museo Naval de Ferrol presentará esta noite en Viveiro o libro «Fragata Magdalena, xentes de mar e guerra»
22 mares 2019 . Actualizado ás 12:19 h.Recentemente chegado á dirección do Museo Naval de Ferrol, a Bartolomeu Cánovas Sánchez (Cartaxena, 1955) pedíronlle que dese unha conferencia sobre a fragata Magdalena e o bergantín Paloma , os dous buques da Armada Española que na madrugada do 2 de novembro de 1810, en plena Guerra da Independencia, naufragaron o ría de Viveiro como consecuencia dun fortísimo temporal deixando centos de mariñeiros mortos. Cinco anos despois daquela petición, o capitán de navío deu forma a toda a documentación histórica e recompilada en escenarios reais en Fragata Magdalena, xentes de mar e guerra, un libro apaixonante que presentará esta venres pola noite en Viveiro (Conservatorio Profesional de Música, 20.30 horas).
-Por que un libro?
-O tema apaixonoume moitísimo polo apoio que deu toda a poboación de Viveiro naquel momento, que abriu as súas casas, deu comida, mantas..., e, sobre todo, o máis complicado, deu sepultura a unha cantidade inxente de mortos, porque naquel momento só había un pequeno cemiterio xunto a igrexa de Covas, onde agora hai un aparcadoiro, pero non daba abasto. Así que as sepulturas se fixeron na praia. Os cidadáns de Viveiro fixeron moitísimas cousas que están reflectidas en pinturas como as do señor Neira Brochs, que lembran moi ben como deberon ser eses momentos.
-Hai unha cifra exacta de falecidos e sobreviventes?
-Traballamos coa cifra de 550 mortos porque tamén se afundiron ese día o bergantín Palomo e un barco inglés. En canto aos sobreviventes, a cifra non se sabe porque á parte dos tres que se afundiron na ría, había máis barcos no exterior da ría que puideron salvarse, co que non se fixo un reconto das dotacións.
-As rías adoitan asociarse a lugares «seguros» para os barcos en caso de temporal. Con todo, aquela fatídica noite a de Viveiro foi todo o contrario...
-O concepto de abrigo das rías é relativo. O é se as condicións do mar non son moi malas, pero concretamente naquela ocasión foron moi malas. E ademais, estes barcos viñan de Santoña, onde perderan áncoras, que é o elemento que che aguanta cando hai malo mar. Co cal, as defensas que tiñan para facer fronte ao temporal eran moi limitadas.
-Unha traxedia marítima desas dimensións hoxe concentraría en Viveiro a medios de comunicación de todo o planeta...
-Moitas veces hase dito que o naufraxio da fragata Magdalena en Covas equivale ao do Titanic. Non foron tantas persoas mortas, pero o tanto por cento si que é maior que o do Titanic. De producirse hoxe, fose un sinistro incalculable, e por iso animeime a escribir este libro, para recoñecer a achega e o apoio que deron os cidadáns de Viveiro ante esta traxedia.
-Case sempre se fala do naufraxio en xeral, pero detrás de cada mariñeiro había unha historia persoal. Coñece algunha?
-Si, neste naufraxio tamén hai historias románticas, como a dunha moza cuxo noivo era mariñeiro, viuno morto e non quixo asumilo. Ía á praia todos os días a ver se volvía, e finalmente foron enterrados xuntos. E outra cuestión é que a bordo da Magdalena ía tamén o fillo do comandante e apareceron os dous mortos abrazados en terra. Por mor de aí saíu un edicto nas recentemente creadas Cortes de Cádiz dicindo que non podía ir nunca un pai cun fillo, ou un irmán ou alguén moi achegado a bordo do mesmo barco.
«As condicións eran tan duras que a mariñeiría tiña que competir cos vermes polo pan»
Bartolomeu Cánovas viu unha «gran ocasión» para conectar o naufraxio da Madalena con información que explica habitualmente no Museo Naval sobre a mariñeiría daquela época en relación coa comida, os uniformes ou a hixiene.
-Como era a vida a bordo de navíos como a Madalena?
-Como a alimentación era escasa en vitaminas, producíanse bastantes enfermidades. A hixiene persoal tíñase que facer con auga salgada. E como a auga era escasa e moi mala, adoitábase usar bastante alcol. Nas comidas os mariños españois adoitabamos beber viño e os ingleses cervexa; algo que hoxe sería totalmente inadmisible. O pan non se comía do día, senón que era unha especie de galleta durísima, e as condicións eran tan duras que a mariñeiría tiña que competir cos vermes polo pan. Unha curiosidade é que amais de onde se gardaba, para protexelo, púñase un peixe que se ía enchendo de vermes, e cando estaba cheo tirábase ao mar e púñase outro. Para durmir instalábanse «coys», unha especie de hamaca que se colgaba do teito da cuberta. Algo importantísimo porque se durmían en cuberta podían ser atacados polos roedores.
-Enrolábanse voluntariamente con esas condicións?
-Había dous estamentos. Os oficiais, que ían porque lles gustaba, era algo vocacional, e as súas condicións eran moi diferentes. E a mariñeiría, que en España aínda se enrolaba legalmente, na matrícula, aínda que noutros países era levada á forza.