Querer vivir na aldea... e non poder

Lucía Rey
Lucía rei O Valadouro / LA VOZ

O Valadouro

Pepa Losada

Varias familias do Valadouro relatan os impedimentos legais que atopan para construír unha casa

16 feb 2019 . Actualizado ás 22:41 h.

Polo cariño co que tratan a Chiqui, o seu perrita, queda claro que a Lara Santiso, de 43 anos, e a Miguel Ángel Río, de 46, encántanlles os animais e a natureza. Pero dedícanse profesionalmente á música, non son agricultores nin gandeiros, e por estraño que pareza, esa circunstancia fai que a Lei do Solo lles impida construír unha casa no lugar dos seus soños, unha leira que compraron fai uns catro anos na parroquia de Moucide, no Valadouro, o municipio da Mariña duns 2.000 habitantes de onde é orixinario el. «Temos unha finca moi boa, con entrada privada e que conta cos servizos de electricidade, auga e alcantarillado, pero todo son problemas e non se pode facer nada porque está catalogada como zona rústica destinada a explotacións gandeiras ou agrícolas. Algo que xusto aquí é absurdo, porque a un lado e ao outro hai casas que non teñen explotacións», razoa con tristeza o home, cuxo testemuño reflicte ben como hai xente que está a desexar vivir nunha Galicia rural que perde poboación a pasos axigantados... e non pode facelo ou atopa grandes dificultades para conseguilo.

«Non se entende que non nos deixen facer nada aquí», engade mentres mostra o terreo de 2.200 metros cadrados no que tantas esperanzas depositaron, e que se sitúa en Moucide, pegado á estrada LU-162, que enlaza Cangas de Foz e Ferreira, a capital municipal do Valadouro. «Somos músicos. Gústanos moito o campo, pero non para vivir da gandería, e cando te encontras con tantas trabas vas perdendo as ilusións», comenta a parella, que integra o dúo Epo-K, un dos máis aclamados no norte de Lugo e o occidente asturiano. Confesan que investiron máis de 10.000 euros en preparar un terreo que para eles tamén atesoura un gran valor sentimental, pero por agora non lles valeu de nada. «O que menos se entende aínda é que o monte que está case enfronte, e que non ten ningún tipo de servizo, é urbanizable, e o noso terreo, que está totalmente adaptado para facer unha casiña, non», sinalan Miguel e Lara, que viven a uns dez quilómetros, nun piso en Burela que non lles importaría vender se puidesen mudarse a Moucide.

Lara y Miguel Ángel son músicos. Les gustaría vender su piso en Burela para trasladarse a Moucide
Lara e Miguel Ángel son músicos. Gustaríalles vender o seu piso en Burela para trasladarse a Moucide PEPA LOSADA

Esixencias «imposibles»

E casos como o seu hai bastantes máis, posto que como declara o alcalde do Valadouro, Edmundo Maseda, as esixencias da Lei do Solo, do 2016, son «imposibles de asumir» para a maior parte da poboación do rural. «Coa nova lei baixou a esixencia da superficie mínima que había que ter para construír, que pasou de 4.000 a 2.000 metros, e iso está ben, pero as condicións son moito máis duras. Para construír tes que ter unha explotación agrícola que ademais leve funcionando equis anos, e teste que comprometer a mantela durante 25 anos. Ninguén vai querer edificar nesas condicións agás que haxa unha familia de agricultores que teña relevo xeracional; que os casos cóntanse cos dedos das mans. E ademais, se teñen dous fillos e lla deixan a un, que pasa co outro? Deshérdano?», expón. «Aínda que no Valadouro temos unhas normas subsidiarias do ano 1992 que están totalmente obsoletas (la redacción del PXOM acumula grandes retrasos desde la crisis), a lei só che permite facer algo nos núcleos rurais, pero son moi difíciles de ampliar», sostén. En opinión do rexedor mariñán, se non se modifica, a actual lei autonómica vai camiño de darlle a estocada mortal a unha Galicia rural que necesita zume novo como auga de maio. «Hai xente nova que está marchando porque nas fincas de seus pais e seus avós non pode facer nada», asegura Maseda, que advirte que, se non se pon algún tipo de freo a esa diáspora, municipios como o do Valadouro se converterán «nun mar de toxos e un pasto do lume», posto que non quedará xente. «Onde hai unha vivenda, aínda que sexa só de fin de semana, ao redor está limpo, o lugar está vixiado e coidado. Se non hai ninguén, o monte come todo», reflexiona.

«Hai xente nova que marcha porque nas leiras dúas seus pais e dúas seus avós non poden facer nada»

Na aldea de Alvite

Outra das familias do Valadouro que se atopa nesa tesitura de querer e non poder é a que forman Ana Belén Rega, de 34 anos, e Alberto Pena, de 39, xunto aos seus dous fillos. Eran case uns nenos cando casaron e fóronse a vivir cos pais dela á aldea de Alvite, na parroquia de Santo Tomei. Desde entón acubillaron o soño de construír unha casa na que residir sos cos seus fillos, que agora teñen 18 e 17 anos; e houbo un tempo non moi afastado no que viron a ilusión ao alcance da man. Foi a época na que elixiron o terreo, unha leira que tamén está en Alvite; solicitaron permisos e mesmo buscaron un arquitecto para deseñar os planos dunha vivenda «cómoda para vivir», con tres cuartos, dous baños, dúas cociñas, salita e comedor.

«Queren que haxa alguén cotizando pola agraria cando hoxe é imposible vivir dás vacas nada máis»

A primeira labazada chegou porque o seu terreo ten 2.825 metros cadrados e a lei esixía 4.000. «Pero a nova lei baixou a 2.000», sinala Ana. Con todo, a alegría durou pouco, posto que a Administración lles esixe agora ter unha «explotación prioritaria», é dicir, que a súa principal fonte de ingreso sexa a agricultura ou a gandería. E aínda que a familia ten no monte vacas de carne cuxa venda supón un complemento para a economía familiar, Ana traballou oito anos nun supermercado e o seu marido leva empregado desde os 16 na construción. «Queren que haxa alguén cotizando pola agraria cando hoxe é imposible vivir das vacas nada máis», lamenta. Unha opción sería crear unha explotación a nome do seu fillo, que é un apaixonado do rural, pero tampouco é viable, xa que non é fillo único, e os seus pais tampouco queren condicionarlle a vida a tan longo prazo. «Hai que aguantar a explotación 25 anos, e se o día de mañá quere facer outra cousa, non queremos que teña esa carga», reflexiona a nai, e finaliza: «Parece que en lugar de apoiar á xente nova a vivir no rural, queren que nos vaiamos».