Tras Fidel xa non hai hostais de galegos, senón de compañas como a de Abel Matute, exministro de Aznar
07 may 2020 . Actualizado ás 15:16 h.España é, na actualidade, o terceiro socio comercial de Cuba no mundo e o primeiro en Europa. O investimento estranxeiro ten unha enorme importancia na economía da illa e o turismo é o seu principal motor. Hoxe, o 70% dos hoteis cubanos están xestionados por compañas españolas.
A tradición vén de lonxe, do inicio mesma da emigración galega a Cuba, e concluíu coa chegada de Castro ao poder. Agustín Gutiérrez, da Devesa (Ribadeo), Ramiro Balado e José González Freire, de Pol, Manuel Pérez García, de Fonsagrada, ou Gabriel Pavón, de Monforte, foron algúns dos últimos lucenses donos de hoteis en Cuba. Tras Fidel cambiaron algunhas cousas, entre elas que xa non hai hostais de galegos senón de compañas, como a de Abel Matutes, ex ministro de Aznar, a través de empresas mixtas participadas polas Forzas Armadas Revolucionarias.
Agustín Gutiérrez Prieto naceu en Noceda (A Devesa) en 1911. Marchou a Cuba con 15 anos e iniciou un proceso que foi común aos que se dedicaron á hostalería e o comercio. El pasou anos nunha adega de Marianao nas condicións habituais entón: xornadas laborais de 16 horas diarias, aloxamento na trastienda, comida a conta, paga escasa e racionada. Cos anos, a forza de traballo, sacrificio e aforro, adoitábase cambiar de traballo, en función das aspiracións de ascenso económico, ata que se facían socios dun negocio ou se establecían por conta propia coa axuda dun socio ou de préstamos de membros da colonia.
Ao lado do Pote
Agustín pasou a ser dependente do Café Colón e en 1940 ?con 29 anos- entrou na sociedade propietaria do Café Luyanó Moderno, un barrio onde se asentaron moitos galegos. Catro anos despois asociouse co coruñés Jesús Martín e compraron o hotel-restaurante A Porta do Sol, na rúa Bernaza.
Ese foi un salto cualitativo notable porque a rúa Bernaza ?que vai de cálea Muralla á do'Reilly- era unha arteria comercial importante na Habana Vella. Alí situábanse a Casa da Parra, o Palacio Episcopal e, ao chegar á esquina de cálea Bispo, o edificio da Moderna Poesía, a máis famosa librería e editorial de Cuba, propiedade do ourensán José López, O Pote, que chegou á illa analfabeto e chegou presidir o Banco Nacional de Cuba, a Compaña Nacional de Azucres e ser un dos homes máis ricos da illa antes de suicidarse co crack do 29…
A localización e o bo facer catapultaron ao devesano que en 1951 casou, aos 40 anos, coa cubana Olga Salcedo Castelo. Tras a Revolución quedou en Cuba pero nunca perdeu a súa condición de socio do Círculo Habaneiro de Naturais da Devesa. En 1983, mesmo, foi o seu presidente.
Un presidente de Fillos de Mera e Pol e un fonsagradino cun hostal en Guantánamo
Era frecuente que os galegos se asociasen con paisanos para emprender negocios. Así o fixo José González Freire (Caraño-Pol 1894) que casou con Consuelo López, tivo tres fillos e nacionalizouse cubano en 1936. Tambien tivo distintos empregos ?dependente na adega A Viña, na carnicería O Almacén e na lavandería O Francés- ata que en 1929 pasou a ocupar o cargo de xerente do hotel Bellamar e asociouse co seu paisano de Pol, Ramiro Balado, para constituír a sociedade Balado e González que, durante un tempo, ofreceu servizos aos hoteis da Habana ata que Balado independizouse e constituíu a súa propia empresa.
González Freire xubilouse como xerente do Hotel Bellamar e foi presidente das sociedades Fillos de Meira e a súa Comarca e de Fillos do Concello de Pol, así como presidente da resultante da fusión, Fillos de Meira e Pol. Foi tamén directivo de Fillas de Galicia no período en que ocupou a súa presidencia Antonio Bouso, de Riotorto.
Manuel Pérez García (1885 Fonsagrada) estivo en dúas etapas en Cuba. Na primeira, chegou en 1903, foi dependente dunha tenda, traballou na Compaña Eléctrica de Santiago de Cuba e tivo un pequeno albergue en San Luís que vendeu en 1922. Regresou a Fonsagrada, onde viviu ata 1927, e volveu a Guantánamo tras comprar o Hotel Washington . Alí radicouse definitivamente coa súa familia ?casou en 1913 con Adela Calvo- e tivo sete fillos. As catro fillas seguiron estudos superiores, tres ?Adela, Luisa e María- estudaron Pedagoxía e unha, Carmen, foi doutora en Farmacia.
Era frecuente que os galegos se asociasen con paisanos para emprender negocios
martinfvizoso\
Ramiro Balado, de Pol, presidiu a Asociación Cubana do sector
Ramiro Balado Folgueira naceu en Pol o 19 de abril de 1901. Marchou a Cuba aos 18 anos, moveuse moito laboralmente e emprendeu varios negocios ata que logrou unha boa posición económica e social: foi presidente do Gremio de Hoteis de Cuba, segundo recolle o dietario de españois en Cuba.
O seu primeiro emprego foi como aprendiz no café Gran América. Logo pasou á tinturería A Leonesa, en Marianao, e logrou comprala en 1929. Estivo a cargo de ela cinco anos. Traspasouna e adquiriu o seu primeiro hostal, A Illa, que transferiu ao ano seguinte para comprar o Hotel Canadá que, á súa vez, vendeu en 1942 para facerse co hotel Palacio Cueto e a sastrería The Gotam Store.
Uns anos antes, en 1936, casou coa súa veciña, tamén emigrante en Cuba, Carmen Tellado, coa que tivo tres fillos, Carlos, Julio e Jorge. E en 1938 nacionalizouse cubano. Na súa constante loita pola vida, en 1946 liquidou ambos os negocios, fíxose co Hotel Rexente e fundou a Compaña Territorial Balado SA provedora de servizos de hostalería. A boa marcha dos seus negocios estabilizouno e puido dedicarse a unha intensa vida societaria. Foi elixido presidente do Gremio de Hoteis de Cuba e, antes, fora tesoureiro da sociedade emigrante Naturais de Meira e Pol.
Un monfortino inquedo
Similar mobilidade laboral foi a que mantivo Gabriel Pavón González (1901 Moreda-Monforte de Lemos) casado en Cuba en 1931 coa coruñesa Herminia Pérez Seijas. Chegou a Cuba con 11 anos e foi aprendiz nunha adega de Guanajay (Piñeiral do Rio) e dun hotel de Guanabacoa. Aos 17 traballou no tendido eléctrico A Habana-Santiago de Cuba e, ao rematar a obra, quedou na cidade empregado no Hotel Imperial. E con 23 anos adquiriu cun socio o Hotel Campoamor, de Artemisa. Dez anos despois, regresou a Piñeiral do Río para rexentar o Hotel Globo ata 1941 en que o vendeu para facerse co taller concesionario dos automóbiles Studebaker.