A SORTE DE SER TATARABUELA Dolores chegou lonxe, tanto que viu nacer á súa tataranieta, Lea. As dúas escriben, con Ermidas, Lucía e Eva, esta saga que nace en Abegondo, crece, reprodúcese e non se acaba.
01 abr 2017 . Actualizado ás 05:40 h.Grande é a sorte da pequena Lea, que ten mes e medio de vida e dúas tatarabuelas. Aínda que só una das dúas, Dolores , pode collela hoxe en brazos. Ela sementou a primeira semente desta familia que chegou a ver vivas a cinco xeracións de mulleres. Aos seus 94 anos, Dolores non ten forza nos brazos, di, pero conserva as ganas e a fama que se horneó ao cociñar en tempos para 600 bocas no colexio San Marcos, de Abegondo. A sopa, o caldo, a carne asada e as filloas («finiñas, de caldo de cocido») dánselle como os nenos. Moi ben. «Hai que ter man... e ela tena», explica a súa filla Ermidas (68 anos), bisavoa de Lea.
«Os nenos a min gustáronme sempre. Á casa sempre viñan os netos, os fillos dos veciños, todos!», conta Dolores . Nai de Ermidas e tatarabuela de Lea, Dolores ten tamén o grao de bisavoa de Lucía (21 anos) e o de avoa de Eva, que a piques de cumprir 40 acaba de converterse en avoa. Con Lea.
O primeiro indicio de vida desta tataranieta por partida dobre foi un susto para a súa nai. Futboleira e moi do Dépor, Lucía non contaba con empezar axiña que a disputar o partido da súa vida. Porque Lea chegou sen facerse agardar. Quixo ser sorpresa. «O que máis medo me daba -di rindo Lucía- era como contarllo á miña nai, non sabía como se ía tomar que estaba embarazada». Así que lle confiou o segredo da súa barriga á súa tía Rocío. E ela díxolle ‘¡pero bo!' e boamente as dúas atoparon o xeito de dicirllo a Eva, que encaixou o «vas ser avoa» como un agasallo «Non é unha boa noticia?», di, e cáenselle os ollos con Lea, e advirte que non hai palabras para dicir o que se sente cun neto, que che dispara o dobre o instinto de protección.
Con humor recibiu tamén Dolores a noticia da chegada da súa tataranieta. «Moi contenta. Xa estaba contenta coa nai... pois imaxina ti cando me dixeron que viña a nena!», di Dolores , que naceu o 10 de outubro de 1922. A súa filla Ermidas, a nai de Eva (nai de Lucía e avoa de Lea) o 15 de agosto de 1949. «Ai, se! -lembra Dolores -. Ermitas chegou coa festa! A festa a ela gústalle moito... e a min tamén». Tras Ermidas, que non replica á súa nai, fíxose outro elo da cadea. Ermidas tivo a Eva o 10 de maio de 1977. E Eva deu a luz a Lucía o 30 de novembro de 1995. «Eu era aínda unha nena, quedei embarazada con 17... Estiven con contraccións nove horas. A miña nai foi a que estivo cando sufrín, nas contraccións, todo o tempo comigo», comparte a avoa de Lea, á que lle custou saír. «E iso que había sete matronas. Cando saíu, Lea non respiraba, tiveron que levarlla ao momento e non puiden vela», lembra Lucía mirando á súa nena.
Para nada, nin «para ver perder ao Barça», estaba Lucía, confesa, o día que se puxo de parto. E iso que, desliza, «empurraba vendo Got Talent». Quen como a nai sabe o que doe un fillo, pensa Dolores , ela que viviu o que é parir en casa sen médico nin matronas nin epidural nin consellos para distraer a cousa tremenda de abrirse en dúas. «Foron dous días. Daquela os nenos tíñanse na casa... Cando chegou o médico, a nena xa nacera». Quen a axudou a dar a luz? «Ninguén... -di sen drama a matriarca- Axudoume un pouco unha señora de Viós que andaba por alí e dicían que entendía». Hai dor como o do parto?, pregúntolles a Dolores , Ermidas, Eva e Lucía. «Eu xa tiven bastantes dolores e calquera deles...», di Dolores cunha retranca de puntos suspensivos.
«Eu creo que a dor do parto é o máis grande, salvo algunhas excepcións, que hai mulleres que case non se decatan, pero tamén é a dor que primeiro se esquece», asegura Ermidas.
En casa de Eva, as cinco xeracións xúntanse. Estamos nun piso de Monte Alto, na Coruña. Miramos a Lea, falamos das polémicas que está acendendo a maternidade, das presións, da lactación.
«POR UN FILLO TODO»
«Eu nunca tiven leite -conta Ermidas- e supúñase que había que dar o peito, dábase por feito. Fáloche de hai case 40 anos. Dixéronme: ‘Tranquila, que che vai ir subindo...'. E eu ‘Pois a ver, a ver se sobe...', porque coas nenas non tivera leite. O neno choraba seguido [refírese ao seu terceiro fillo, Daniel, que chegou tras Rocío e Eva], estivo dous días sen comer... Logo co biberón foi como un tiro, pero tiñas que dar o biberón case ás agachadas». É duro ser nai hoxe ou renden os avances? Aumentan as críticas e escampan os nenos, é así. Cada vez hai menos. «Hoxe non hai nin a metade de nenos que cando eu era nova. Entre o instituto de Viós e o colexio de Abegondo non xuntan a metade dos que había», di Dolores . «É que non hai axudas», explica Ermidas, que ve o panorama «negro» para a xeración de Lucía, que perdeu o traballo cando quedou embarazada de Lea. «Unha moza nova que queda embarazada e ten un bebé teno difícil, moitas veces ou a botan ou ben deciden facerlle a vida imposible», asegura Ermidas. Pero aí están as nais, as avoas, facendo de todo... e pouco ruído. O sustento vital dun modelo laboral que raras veces concilia. Parece que o salvavidas sexa o sacrificio delas. Mulleres póndoo todo toda a vida. «Sempre», di Ermidas. «Como nai sacrificas a túa independencia... aínda que sexas independente como persoa; sentes que un fillo o compensa todo, pero fai falta máis axuda». E non só de casa. O envellecemento poboacional é serio. E o futuro?
A COCIÑEIRA DE ABEGONDO
Dentro e fóra do seu fogar traballaron as catro xeracións que dan a Lea. «Eu sempre fixen as dúas cousas», di Ermidas. Ela de Viós e o seu noivo, de Muxía, fóronse casar a Matarrosa do Sil. Tras o altar, ao Dourado de Inglaterra. «En Birmingham, traballamos en hostalería. Alí tiven a primeira nena. Se tes un bebé danche, ou che daban cando fomos nos 70, todas as axudas do mundo. Leite, cueiros e non se cantas libras para o carriño do bebé... e iso que eu non pagara a seguridade social completa», lembra Ermidas. Como a Suíza dun franco, 14 pesetas? «Suíza aínda debía de ser mellor, pero foinos moi ben en Inglaterra, aínda que eu quería volver, tiña moita morriña», conta Ermidas, que levou co seu marido o Mar do Prata na zona de Riazor.
Dolores non deixou Abegondo ata hai pouco, que se mudou aos Rosales . E por máis que almorce dúas veces, e non lle falte Cola-cao, como bota de menos a súa casa. «É que na casa de Abegondo todo sabe distinto -di Ermidas-. Ata se nota na auga para facer o caldo».
Eva, que saíu á súa avoa Dolores no gusto por xuntar á familia á mesa e hoxe leva o sushi Kaori coa súa irmá, lembra as filloeiras de catro, cunha para as pequenas no medio. «Acórdome de ir todos alí, toda a tropa a Abegondo. E chegabamos, e no garaxe estar montado todo o chiringo, pilas e pilas e pilas de filloas que a miña avoa se tiraba facendo toda a mañá», conta Eva. Tempo ao tempo, mimo a eito e lume lento. Cando Dolores alimentaba aos 600 da súa escola non había cáterings. «Eu lémbroo, a cociña do colexio de Abegondo. As mesas longas. ¡Potas xigantes!», di Eva.
Que Dolores déanos receitas para tirar millas, e que a familia creza unida. «Ganas. Ter ganas. Eu nunca fun dormitona. Nin de nena tiñan que vir os meus pais a sacarme da cama, como lles pasaba aos meus irmáns. Non me gusta quedar na casa. Ás seis levanteime a ás nove xa estaba na perruquería. Don Pedro, que era profesor en Abegondo e agora vémonos case todos os días, dime: ‘Ti recordas daquela o traballiño que había? A ti non hai quen te pare, Dolores'. E así chegou lonxe, a darlle a man á súa tataranieta.