Xeografía do Vigo do XIX

VIGO CIDADE

cedida

Os tratados  históricos compoñen un retrato da ría antes e despois da Reconquista na cidade. O porto sempre é protagonista

25 abr 2017 . Actualizado ás 18:41 h.

Anos antes de que Taboada Leal publicase a súa «Descrición Topográfico-histórica da cidade de Vigo, a súa ría e arredores», outros historiadores e xeógrafos retrataron o Vigo de hai dous séculos. É o momento tras a Reconquista en que a cidade vai experimentar un novo estirón. Aínda que a ría e a importancia do seu porto son os protagonistas.

Apenas cinco anos despois de recibir o título de cidade, publícanse os Elementos da Xeografía Astronómica de España e Portugal, do político liberal e historiador Isidoro de Antillón. A obra aparece en 1815 e detense no Vigo da época, por cuxo porto «se fai a principal extracción das producións e manufacturas de Galicia».

«A entrada deste famoso porto ten dúas bocas, unha ao S. e outra ao N., o que facilita a entrada e saída dos buques con todos ventos; estas bocas fórmanas as illas Bayonas [as illas Cíes], que son un muro onde se estrelan as impetuosas ondas do Océano, que prexudicarían infinito aos buques surtos no porto, cuxas augas se manteñen sempre como unha balsa de aceite», escribe o polígrafo aragonés.

Isidoro de Antillón non dubida en cualificar ao porto de Vigo como un dos mellores do planeta na súa época. E iso que no ano 1815 nin sequera existían uns peiraos e os barcos descargábanse con carros de bois arrimándoos á beira en Areal.

«Pola súa moita amplitude, pola súa limpeza de fondo e ultimamente polo exquisito das súas augas e facilidade de facelas, considérase como un dos máis famosos do mundo, onde verdadeiramente debían existir os arsenais do departamento de Marina do Norte, se miras políticas non o impedisen», afirma Antillón, que ve en Vigo un bo lugar para establecer unha base da Armada.

É 1815 peros xa están os fomentadores cataláns en plena actividade: «Extramuros da cidade hai un gran arrabal, cuxos habitantes son todos cataláns, que se empregan en salgar e embarricar sardiñas, de que fan un gran comercio co Levante e as Américas. E non hai en ningures de Galicia unha pesca tan abundante desta clase, nin que a calidade sexa máis substanciosa e exquisita...»

Nesta xeografía, non se esquece das illas Cíes, que «os antigos as chamaron Cizae Insulae e, segundo a opinión de Cornide, Casitérides».

Un pouco anterior, de 1792, é a Enciclopedia Metódica, orixinal francesa pero traducida ao español por Juan Arribas e Julián de Velasco. «Vigo: Cidade de España en Galicia, na costa do océano, cun porto. Contén tres parroquias, un forte e un vello castelo. Xace nunha fértil chaira. E dista tres leguas de Redondela e 106 ao noroeste de Madrid. Preto desta cidade, a flota combinada angloholandesa irrompeu en 1702 e mandou ao fondo do mar os galeóns provenientes de México».

A enciclopedia herdeira da de Diderot e D´Alembert non se estende máis con Vigo.

Algo máis avanza o historiador escocés William Guthrie na súa Xeografía universal descritiva, histórica, industrial e comercial das catro partes do mundo, publicada en España pouco antes da invasión napoleónica, en 1807. «Vigo, vila sobre unha baía, cun excelente porto que forma un recinto considerable. Nestas augas de Vigo destruíron os ingleses e os holandeses a flota española o 20 de outubro de 1702. En 1719 estes mesmos inimigos fixéronse donos da vila», explica este antigo tratado xeográfico, que tamén ten palabras para Baiona e para as Cíes: «Bayona, vila sobre un pequeno golfo distante catro leguas da desembocadura do Miño. Ten un porto moi cómodo e abunda moito a pesca. Aos lados da entrada deste golfo hai algunhas illas que os antigos chamaron illas dos Deuses», escribe Guthrie, que tamén se refire a Tui: «Tui, sobre o Miño, cidade forte, situada sobre un monte nunha campiña amena e fértil. Ten moitas fábricas de lenzos de todas calidades».

Exquisita pescada

Para rematar, e nun breve repaso de xeografías que precederon a Taboada, destaca unha anotación da riqueza pesqueira de Vigo que xa despunta no século XIX, como se pode ler. Faina o investigador e pedagogo Juan Cayetano Losada en 1839, na súa obra «Breves tratados de esfera e xeografía universal: con algunhas noticias históricas en especial no pertencente a España».

Losada destaca de Galicia que é «a provincia que máis portos ten en España» e subliña que Vigo é o principal, «estreito no seu entrada pero cunha enseada moi capaz». Ademais, admírase da riqueza pesqueira: «nas súas costas cóllese moita e exquisita pescada, congro, sardiña, abadexo, etc...»

Habería moitos máis textos xeográficos e históricos sobre Vigo da primeira parte do século XIX. Precursores todos da famosa «descrición» de Taboada, moi citada pero na que nin empeza nin acaba o mundo, precisamente.