A angustia vital da que Jose sacou un libro

María Hermida
maría hermida PONTEVEDRA / LA VOZ

PONTEVEDRA

cedida

Viviu os anos do chumbo de ETA no País Vasco. Contouno nunha publicación con efecto balsámico

18 abr 2017 . Actualizado ás 05:05 h.

As historias dos anos do chumbo de ETA, de como se vivía aquel rosario de atentados desde dentro, desde as familias das vítimas e dos etarras, están a coarse en decenas de vidas actualmente a conta do libro de Fernando Aramburu, Patria, agora mesma no crista da onda. Jose Alfonso Romero , para ben ou para mal, non necesita ler en ningún lado o que ocorreu naqueles tempos no País Vasco. Estaba alí. Viviuno en primeira persoa como axente da Garda Civil. De feito, tamén o contou nun libro. El, que leva case toda a vida fincado en Caldas aínda que agora estea pasando unha tempada en Estremadura, fíxoo nunha publicación de relatos chamada A filla do txakurra, publicada no 2015. O seu libro non é exactamente autobiográfico. Non narra cousas que lle pasaron a el. Pero, en realidade, si conta moitas cousas del. Porque, tal e como el indica, o seu libro vai da dor que todo aquilo produciu e que el sentiu nas súas carnes, que aínda sente hoxe. Vai tamén de que as palabras sirvan como bálsamo, como recordo, como homenaxe. E a el, segundo sinala, escribilas achegáronlle calma. É con ese acougo co que se pon ao teléfono desde terras estremeñas nunha mañá de luz intensa e primoroso ceo azul das que a el lle gustan.

Jose, sen tache na e, como lle chaman os seus achegados, empeza a súa narración nunha vila de Ourense. Foi alí onde naceu. Era fillo dun garda civil. E, sendo aínda un neno, enviárono a Madrid a estudar nun colexio para seguir os pasos do seu pai. Non lle treme a voz ao describir como viviu esa época: «Facíaseme odioso. Viviamos humillacións absurdas, nada tiña sentido», lembra. Aí formouse e, xa convertido en garda civil, déronlle un destino que ao cabo lle acabaría cambiando a vida. Foise, cos seus 19 anos pelados e as súas ilusións na maleta, a San Sebastián. Estivo en Ondarreta e en Intxaurrondo.

«Eramos xente con reposto»

Chegou no ano 1979 e marchouse en 1983. O primeiro que conta da súa chegada ao País Vasco é a beleza da praia de Concha , das paisaxes en verdes de Euskadi. Un escóitalle e ata parece que vai facer un relato idílico daqueles tempos. Porque Jose ten sensibilidade e capacidade para falar bonito. É capaz de narrar dos anos máis duros da súa vida e facer pequenos recesos para contar que está en Estremadura vendo unha golondrina e que o seu simple e natural volvo fanlle estremecer. Por iso sorprende o mazazo verbal que dá de súpeto: «Foron durísimos os anos do chumbo, os que me tocou vivir alí. A min non me mataron. Tiven sorte, porque aquilo era unha cuestión de sorte e de números. Eramos moitos... uns caïamos e outros non. Pero vin morrer a compañeiros. E vivín como nós, as vítimas e as súas familias eramos uns apestados. Ninguén che saudaba na taberna, ninguén che miraba á cara, ninguén che chamaba polo teu nome. Eu era un

txakura

, un can, que é como nos chamaban alí aos gardas. E para o Estado eras un número. Tiñas todo o tempo a sensación de que eramos xente con reposto, que se nos mataban virían outros a substituírnos e non pasaría nada», di. Sinala que a el non lle tocou facer labores conflitivas. Que a súa ocupación era ir ao Banco de España, a prisións e actos rutineiros semellantes. Pero que alí daba igual. Para mostra, un dos casos que recolle no seu libro: o duns compañeiros, motoristas, que foron regular unha volta ciclista a unha vila de Álava. A organización entretívoos ata que chegaron os seus verdugos.

O seu único recordo amable dos anos do chumbo soa como unha canción de Serrat. Chámase Lucía. Jose aínda non entende que ela, estremeña afincada en Euskadi, atrevésese a relacionarse con el, «cun paria, porque iso é o que era alí, un apestado». Pero fíxoo. E acabáronse vindo xuntos a Galicia. Tivo varios destinos. E finalmente ambos, primeiro noivos e logo matrimonio, montaron o campamento basee en Caldas. Jose xubilouse aos trinta e poucos anos, afectado de angustia vital e estrés postraumático e sen entender demasiadas cousas. «A vida ás veces é estraña. Eu cando volvín andei en temas sindicais, dentro da Garda Civil, e acórdome de pórnos as capuchas para ler comunicados... eu que viña dun sitio no que os que facían os comunicados con capucha eran os terroristas... tívenme que pór unha para defender a democracia. A verdade é que é un paradoxo», di.

A xubilación tan temperá tivo tamén a súa parte boa. Viu crecer a Lucía e Adrián, os seus fillos. Cando fala deles, a visión amarga que ten de parte da súa existencia tórnase en recordos amables. «Co rápido que andamos polo mundo si que é unha marabilla poder criar aos teus fillos», indica. Tamén puido cumprir o seu soño de escribir e publicar o seu libro. Fíxoo grazas a un micromecenazgo e á súa indeleble memoria. E agora, aos 56 anos e desde Estremadura, a terra da súa muller, da que regresa de cando en cando a Caldas, pensa en sacar da súa mente poemas ou libretos teatrais. Fala desde alí dun ceo infinitamente azul. De campos cheos de flores. Dunha beleza superlativa do campo que pisa. E séntese afectado da síndrome de Stendhal, esa vertixe que din que produce a beleza artística suprema. Tamén conta que ten medo a morrer e ir a un sitio «que non se chame Lucía», como a muller á que ama. Pero non se asusten. Talvez non estea tan mal. Simplemente, é un literato.