O home detrás do Conxuro dá Queimada

Alfredo López Penide
López Penide PONTEVEDRA / LA VOZ

PONTEVEDRA

XOAN CARLOS GIL

O autor das míticas estrofas revela que aínda garda outros dous conxuros como herdanza para a súa filla

24 oct 2016 . Actualizado ás 17:02 h.

«Mouchos, coruxas, sapos e bruxas. Demos, trasgos e diaños, espritos das nevoadas veigas». Así comeza un dos textos máis difundidos e recoñecidos de Galicia, o Conxuro dá Queimada. Pero, que ocorre cando a un lle preguntan pola súa antigüidade. Son moitos os que pensan que procede da Idade Media ou que, polo menos, ten varios séculos de existencia. A realidade é que dentro duns meses, no 2017, o Conxuro cumprirá as súas vodas de ouro, os cincuenta anos de existencia.

O propio autor, Mariano Marcos de Abalo, nado na Pobra do Caramiñal fai xa case 80 anos, pero con domicilio en Vigo, asume esta realidade. E faino con retranca. «Cando digo que son o autor contéstanme que é de toda a vida, porque é coñecido en toda España e parte do estranxeiro. Cando alguén mo di, contestoulle que como este Conxuro saíu á luz no ano 1967 talvez o que mo di tiña entón poucos anos ou aínda non nacera. Tivo tanto éxito que a maioría o asimila como popular» ou, mesmo, creen que é unha composición anónima.

Nin moito menos é así. A primeira versión do Conxuro xurdiu en 1967. Na época dos guateques, Mariano Marcos adoitaba reunirse cos seus amigos nun barco comisado porque, ao parecer, non pagara as taxas portuarios e «cuxo coidado corría a cargo do seu anterior xefe de máquinas», un espazo idóneo para gozar das festas de Fin de Ano ou dos entroidos, citas «nas que non podía faltar a tradicional queimada».

Neste marco, e inspirado «polas ondas do mar» e ao amparo dos xogos florais daquel ano, naceron estes recoñecidos versos. Lembra que, naquela época, había outros conxuros «bastante bos que, mesmo, saíron publicados en folletos, pero non tiveron éxito ou, simplemente, non apareceron no momento oportuno». Con todo, aquela primeira versión sería modificada sete anos despois polo propio autor, quen lle engadiría outras dúas estrofas ?«a do fol e a dos berros das bruxas»? dando lugar á composición que segue viva nos nosos días.

O propio autor, membro do grupo poético Brétema, explica que decidiu ampliar o texto ante o que ía ser a súa primeira actuación en público na xa mítica Fausto, unha sala de festas viguesa xa desaparecida, co gallo dunha asemblea de turismo galaicoportuguesa. Para a ocasión, Mariano Marcos oficiou unha queimada obsequiando aos invitados cunha copia do Conxuro.

O que este vigués de adopción descoñecía é que o taller de fotocopias «apropioullo» e decidiu empezar a imprimilo pola súa conta «sen pedir permiso ao autor». É certo que desde a imprenta se desculparon manifestando que descoñecían quen era o autor, pero o certo é que a difusión non fixera máis que empezar.

A partir de entón comezou o percorrido de Mariano Marcos por toda clase de festas e, mesmo, estudios de televisión, o que lle levou a coincidir con Manuel Fraga. Do expresidente da Xunta apunta que «andaba coa miña conxuro no peto cando cara a aquelas queimadas que ninguén as tomaba».

Recoñece que «por deixamento» non deu de alta a obra na Sociedade de Autores, un esquecemento que liquidou no 2001. Aproveitou entón para rexistrar outros dous conjuros poéticos «que non leo en público por medo a que mos copien. Déixoos para a miña filla en herdanza», apunta, á vez que aclara que o rexistro da propiedade intelectual do Conxuro dá Queimada non ten un ánimo de lucro, senón que é un mero exercicio de recoñecemento, de deixar claro que é o autor do mesmo.

Contundente responde cun «nunca» cando se lle pregunta por se algunha vez se imaxinou a repercusión que ía ter un texto que foi traducido a diversas linguas. Ademais, de en galego e castelán, pódese atopar en eúscaro, alemán, francés e inglés, así como nun idioma propio da provincia de León.