A que fose unha das grandes pestes do século XX, orixe de catástrofes inmensas -o nacionalismo- vai camiño de converterse nun perigo insufrible nestes atribulados comezos do século XXI.
E é que o nacionalismo é unha ruin e feraz herba, capaz de crecer en terras moi distintas, versatilidade que explica a facilidade coa que parasita ideoloxías que se pretenden diferentes e mesmo incompatibles. Nacionalistas se autoproclaman os pistoleiros de ETA e os seus cómplices políticos; os esquerdistas da CUP, ERC e o BNG; os supostos moderados e agora sublevar do PDECat (antes Converxencia) e ese PNV que propón (¡como estamos!) que o País Vasco sexa para o resto de España como o Peñón de Xibraltar. Tamén son nacionalistas, claro, os catro gatos de Falanxe e a extrema dereita, tan sectarios na defensa da nación española como os seus correlixionarios periféricos en defensa da vasca, a catalá e a galega.
O nacionalismo resultaría angustioso para España, pero non para o planeta, se fose unha patoloxía propia e nada máis. ¡Pero non! Nacionalista é Trump, cuxo discurso pivota sobre ideas tipicamente patrióticas e tan elaboradas como a de Make America great again (Fagamos grande a América de novo); e Marine lle Pen (Unis, lles français sont invincibles); e os partidos populistas de Alemaña, Holanda, Suecia ou Austria, que reclaman todo para os nacionais e nada para os estranxeiros; e os partidarios dun brexit cuxa campaña se construíu sobre a dualidade nacionalista nós fronte a eles. Non é nacionalista Maduro, que axita a patria contra a democracia, como en Cuba durante décadas os dous irmáns Castro? E Erdogan, que apela ao orgullo dos bos turcos patriotas para gañar o seu referendo? ¡Que dicir de Putin, que recuperou o peor do patriotismo soviético, ou de King Jon-un, o sátrapa que tira do mesmo mentres os coreanos viven nunha miseria aterradora!
En realidade, a pesar das súas diferenzas, todos os nacionalismos referidos teñen en común o seu pavorosa pobreza argumental, baseadas nunha idea dunha galopante necedad: que os membros da nación son mellores que quen non o son e que por iso aquela debe defenderse dos seus inimigos exteriores: españois; cataláns, vascos ou galegos; rusos ou norteamericanos; europeos; mexicanos; musulmáns ou cristiáns. E, por suposto, a categoría superior en que o inimigo se personifica finalmente: o outro, o de fóra, o estranxeiro, o que cometeu o delito atroz de ser doutro lugar.
Que tales sandeces teñan provocado millóns de mortos durante o século XX e sexan no XXI a idea forza de líderes, partidos, movementos e ditaduras que teñen en xaque á democracia e á sociedade aberta é máis que un perigo: é unha auténtica indecencia que debe combaterse a diario sen descanso. Pois os nacionalistas son, sen excepcións, incansables.