Entre mámoas, igrexas e muíños por terras da Broza

carlos roda, francisco albo MONFORTE / LA VOZ

O Saviñao

Un percorrido de 10,6 quilómetros polo patrimonio dunha parroquia do Saviñao

16 jun 2017 . Actualizado ás 18:57 h.

O patrimonio da parroquia de Santo Tomei dá Broza, no Saviñao, consiste principalmente en arquitectura relixiosa. Pero a zona conta tamén cun notable conxunto de mámoas ou túmulos megalíticos e unha interesante arquitectura tradicional. Un percorrido en automóbil de 10,6 quilómetros permite coñecer os principais elementos deste legado.

A ruta empeza na capela de San Antonio, a uns nove quilómetros da capital do municipio. O edificio, sen especial valor arquitectónico, foi restaurado en tempos recentes. Xunto a el houbo unha mámoa da que non quedan restos. Uns seiscentos metros máis adiante atópase o campo de mámoas de Bandeira, onde se poden apreciar a primeira ollada algúns destes túmulos funerarios. Todos eles se atopan alterados debido aos labores agrícolas.

Seguimos en dirección a Rebordondiego, unha localidade situada a dous quilómetros. Á entrada está a capela de Nosa Señora de Rebordondiego, moi alterada por modernas reformas e engadidos. Nesta aldea destaca o muíño da Carballada, cun edificio de gran tamaño e dúas saídas de auga. Nas súas inmediacións poden verse os restos dunha canle que fornecía de auga ao muíño, de gran altura e lonxitude, levantando sobre columnas. Outro elemento singular é unha fonte encastrada nun muro de pedra e de forma cadrada.

Capela de Xixiriz

A tres quilómetros de Rebordondiego está o lugar de Xixiriz, onde se acha a capela de San Gregorio. No seu interior hai un retablo do século XVIII e imaxes de San Gregorio Magno e a Virxe do Rosario. Para continuar o percorrido hai que regresar ao cruzamento anterior e seguir en dirección á Broza por un viario que arrinca á esquerda. A igrexa parroquial de Santo Tomei dá Broza atópase a un quilómetro do cruzamento. O edificio é do século XVII, pero despois sufriu diversas reformas. O retablo maior é de tipo salomónico e está datado no século XVIII. Fronte ao templo hai un cruceiro en pedra policromada que se eleva sobre un pedestal formado por pedras circulares. O fuste é de sección cuadrangular con diversos decorados e rematado nun capitel con Jesús crucificado e a Dolorosa na parte oposta. Ao lado deste conxunto está a antiga casa reitoral, con muros de pedra e encalados.

Seguimos ata entrar na localidade da Broza, onde destaca a arquitectura popular dalgunhas das súas vivendas. Entre elas atópase a Casa dá Torre, que está a caer na ruína. Medio quilómetro máis adiante, no lugar da Ribeira, hai un cruzamento de estradas. Desviámonos á dereita por un viario que leva a Estrumil e Forcados. Ao cabo de tres quilómetros de percorrido chégase a un cruzamento, onde hai que tomar o viario da esquerda en dirección a Ourigo e Albariza. Uns setecentos metros máis adiante cruzamos o río Sardiñeira. Á esquerda queda o muíño da Armada, que se acha en estado de abandono pero conserva os vestixios da súa antiga maquinaria.

Pozo en roca viva

Continuamos avanzando polo asfalto uns setecentos metros máis ata chegar a unha bifurcación. Se tomamos o ramal da esquerda accedemos ao lugar de Albariza -situado a uns catrocentos metros-, onde se atopa un rechamante pozo labrado na roca, ao lado dunha antiga vivenda, cunha profundidade duns dez metros. Regresamos ao cruzamento e torcemos á dereita en dirección a Ourigo, que se atopa a 2,3 quilómetros de distancia. O máis destacable nesta localidade é a Casa de Federico, formada por varias construcións encostadas e unha capela, en mal estado de conservación. Na fachada posterior da vivenda, sobre un portón, hai dous curiosos escudos de pedra con diversos motivos. Seguimos o percorrido pasando polo lugar de Agroxoi e finalizamos - 2,2 quilómetros máis adiante- no punto de inicio.

Desde escairón

Hai que saír de Escairón pola estrada que leva A Retorta e Rebordondiego. O punto de inicio está no quilómetro 8,6, nun cruzamento de estradas.

É preciso seguir de fronte durante medio quilómetro ata chegar ao lugar onde se asenta a capela de San Antonio, á esquerda da estrada