Durante 144 anos, a congregación influíu na vida monfortina e na conservación do colexio do Cardenal
01 may 2017 . Actualizado ás 22:25 h.A posible marcha dos tres últimos sacerdotes escolapios que viven no colexio monfortino da Compaña poría fin á presenza ininterrompida desta congregación na cidade desde 1873, que marcou profundamente a historia local. O colexio rexentado pola comunidade calasancia non só educou a moitas xeracións de monfortinos, senón que tivo unha importancia decisiva na conservación do edificio monumental que a aloxou durante 144 anos.
Cando os escolapios instaláronse en Monforte facía máis dun século que o colexio fora abandonado -forzosamente- pola orde xesuíta, que o construíu a partir de 1593 en colaboración co cardeal Rodrigo de Castro. As obras cesaron cara a 1619 , pero o edificio non quedou rematado por entón. O que se levantou nesa época foi a igrexa, a fachada principal e parte dos corpos que se articulan ao redor dos patios situados a ambos os dous lados do templo.
Tras a expulsión dos xesuítas en 1767 , o colexio foi convertido nun seminario mediante un decreto do rei Carlos III. A condesa de Lemos Rosa María de Castro reclamou o seu patrocinio sobre o edificio, que lle foi recoñecido, e transformouno nun colexio. O centro educativo seguiu funcionando con altibaixos e con diferentes estatutos ata 1847, cando se converteu no único instituto de ensino medio da provincia. En 1862 o instituto foi trasladado a Lugo. O colexio monfortino transformouse entón nun instituto elemental que pechou ao pouco tempo a causa do estado ruinoso do edificio e da falta de fondos e de alumnado.
Cando os escolapios fixéronse cargo do colexio realizaron diversas obras de acondicionamento, pero carecían de fondos suficientes para rematar as partes inacabadas do gran edificio. Para conseguir financiamiento, a congregación decidiu en 1910 pór á venda o cadro Adoración dos Reis, de Hugo van der Goes -que formaba parte dos bens do colexio.
Unha venda moi polémica
A pintura foi posta en poxa polo prezo de 1.262.800 pesetas e vendida ao Kaiser-Friedrich-Museum de Berlín, provocando unha longa e soada polémica. A pesar de todas as protestas, o cadro foi trasladado a Alemaña en 1913.
Uns anos despois, en 1919, comezaron as obras para rematar as seccións do edificio que quedaran sen acabar tres séculos antes. Desde entón ata os anos 30 construíronse a metade posterior da fachada que dá cara ao actual Parque dous Condes e outras partes da edificación que estaban incompletas.
A contorna inmediata do colexio tamén sufriu importantes transformacións desde a instalación dos escolapios. A chaira situada ante o edificio serviu durante moito tempo como campo da feira, ata que se construíu a actual pavimentación a comezos da década de 1970. Durante anos, ante a construción houbo unha zona axardinada con sebes. Ao longo dunha gran parte do século pasado, así mesmo, fronte ao colexio existiu un pequeno edificio que se utilizou como centro de vacinación e foi demolido a finais dos anos 60.
O histórico edificio converteuse en 1937 nun hospital militar para feridos da Guerra Civil
Desde 1873 ata hoxe, os escolapios utilizou o colexio da Compaña como centro educativo de forma continuada. Con todo, durante o período republicano o centro non puido ser rexentado oficialmente pola orde calasancia debida á lexislación que prohibía que as congregaciones relixiosas levasen a cabo actividades educativas. No seu lugar fíxoo a chamada Sociedade Anónima de Ensino Libre, constituída precisamente para eludir esta lei. Os sacerdotes seguiron impartindo clases, pero tiveron que vestir de paisano.
Ao estalar a Guerra Civil, a orde recuperou o control do colexio, que ao pouco tempo tivo que cumprir tamén outra función. En 1937 instalouse no edificio un hospital militar que empezou a funcionar con feridos procedentes da fronte de Somosierra. O centro sanitario foi pechado ao rematar a contenda e o colexio seguiu funcionando con normalidade.
Entre as décadas de 1950 e 1960, o internado do colexio acolleu a numerosos alumnos procedentes de diferentes localidades galegas e tamén doutras partes de España. O réxime de internado suprimiuse mediados dos anos 80, cando o colexio se transformou en mixto. Os sacerdotes, que durante moito tempo formaron a práctica totalidade do corpo docente, pasaron a ser unha minoría.
No último terzo do século pasado, creouse a actual pinacoteca do colexio nunha sala antes utilizada como sancristía. Doutra banda, unha importante transformación urbanística vinculada ao colexio foi a construción do Parque dous Condes, iniciada en 1991 nos terreos da antiga horta dos escolapios. O edificio serviu tamén para acoller a feira de mostras que se organizou en Monforte nos anos 90 e algunhas edicións da Mostra dúas Viños dá Ribeira Sacra.