A diferente sorte das lápidas romanas

Francisco Albo
francisco albo MONFORTE / AXENCIA

CARBALLEDO

ALBERTO LÓPEZ

As inscricións latinas da zona sur presentan un dispar estado de conservación

13 ene 2016 . Actualizado ás 05:00 h.

A recente concesión do premio de investigación condado de Pallares á obra A cultura castrexa e galaicoromana non Condado de Pallares, dos profesores lucenses Javier Gómez e Mar Neira, puxo de novo de manifesto o valor do patrimonio arqueolóxico da comarca chantadina. Anteriormente, Gómez publicou o estudo Epigrafía romana da provincia de Lugo, que resalta o interese das antigas inscricións latinas, das que hai unha valiosa representación no sur lucense.

O traballo menciona un total de 57 lugares da provincia nas que se acharon inscricións da época romana. Unha decena deles están os municipios da zona sur. Algunhas destas pezas destacan polo seu excepcional valor non só no contexto lucense, senón no de toda Galicia e mesmo a nivel peninsular. Pero só unhas poucas permanecen hoxe no seu lugar de orixe e o seu estado de conservación é moi desigual.

Dúas das pezas máis notables, o crismón de Quiroga e a táboa de hospitalidade do Courel, están en Lugo, a primeira no museo diocesano e a segunda no museo provincial. Neste último centro alberga tamén tres aras ou altares atopados na parroquia de San Vicente de Castillón -en Pantón- e outro que procede da Grade, en Chantada. O museo diocesano garda ademais unha ara anepígrafa -é dicir, preparada para labrar unha inscrición que por algún motivo nunca se chegou a tallar- descuberta na localidade chantadina de Adá. Só no caso do crismón de Quiroga fíxose unha réplica para mostrala no mesmo lugar onde se realizou o achado.

Localización orixinal

Entre as pezas que permanecen actualmente no seu lugar orixinal destacan as lápidas romanas achadas na igrexa de Temes, en Carballedo -que alberga un conxunto arqueolóxico de gran importancia-, que se conservan en bo estado. Tamén hai unha ara romana na igrexa de Liñarán, en Sober, pero a pesar do seu valor, foi reaprovechada inadvertidamente para construír un alpendre en tempos aínda recentes. Outro altar consérvase na casa de turismo rural Torre Vilariño, no Saviñao.

Así mesmo, hai varios casos de lápidas romanas que foron documentadas no seu momento por diversos autores, pero cuxo paradoiro actual se descoñece. É o que ocorre con tres pezas achadas no mencionado lugar de Castillón, en Belesar -Chantada- e en Mourelos, no municipio do Saviñao. A existencia da primeira delas coñécese desde unha época tan temperá como o século XVI, pero perdéuselle a pista no século XVIII. O arqueólogo Xabier Moure sinala que a súa desaparición se produciu cando o párroco Gabriel Antonio Lago -falecido en 1802- sacouna do templo tras unha disputa cos propietarios dunha tumba que se atopaba precisamente ao pé da lápida.

A peza de Belesar foi descuberta moito máis tarde, en 1941, cando facía as funcións de pila de auga bendita na igrexa da localidade. Chegou a ser examinada e fotografada polo historiador lucense Manuel Vázquez Seijas, quen sinalou que se trataba dunha ara dedicada ás lareiras viarias ou deuses protectores dos camiños, como outras que foron achadas en diferentes puntos do sur lucense. Pero a lápida despois foi adquirida por un descoñecido anticuario de Barcelona e hoxe ninguén pode dicir onde se atopa.

As cinco mellores

Crismón da Ermida. Unha das pezas de arte paleocristiano máis coñecidas da Península Ibérica exhíbese no museo diocesano de Lugo. É un disco de mármore cunha inscrición latina que reza: «O ouro é vil para tí, as riquezas da prata abátanse, máis é o que brilla pola túa propia felicidade». O texto rodea un anagrama coas letras XP, iniciais gregas de Cristo. Na igrexa da Ermida, onde apareceu no século XIX, se garda unha réplica desta peza excepcional. alberto lópez

Táboa de Carbedou. A chamada táboa de hospitalidade é unha placa de bronce do o ano 28 de éraa cristiá que testemuña un pacto firimado entre Tillego, da vila de os Susarri, e os maxistrados Latino e Aio.

Ara de Liñarán. Esta lápida foi dedicada aos lúguves arquienos, deuses indíxenas romanizados, e se reaprovechó como base dunha columna nun soportal da igrexa de San Martiño. A peza colocouse en posición investida.

Lápida de Temes. Nunha parede da igrexa desta parroquia está encaixada unha lápida do século IV co texto Fides, spes, caritas (Fe, esperanza, caridade). No mesmo templo hai unha ara dedicada ás lareiras viarias, divindades protectoras dos camiños.

Ara de Castillón. No museo provincial gárdase unha ara romana dedicada ás lareiras viarias que, segundo reza a inscrición, foi tallada por encargo dun tal Claudius Gauce Ascrierus, fillo de Verenus.