Antigos muíños que ninguén se acorda de rehabilitar

carlos roda, francisco albo MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

No arroio de Algueira, en Sober, consérvase un singular conxunto de arquitectura popular

20 jun 2017 . Actualizado ás 13:24 h.

Entre o 2006 e o 2011 foron rehabilitados os antigos muíños do arroio de Xabrega, na parroquia soberina de San Martiño de Anllo. Non tiveron a mesma sorte os nove muíños do arroio de Algueira, a pesar de que un deles, o chamado Muíño de Abaixo, segue en uso actualmente. A metade destas construcións aínda se conservan en mellor ou peor estado, pero dos outros só quedan en pé restos dos muros. Os dous últimos, situados na parte máis baixa da canle, desapareceron por completo nalgún momento, seguramente por mor dunha riada.

Hoxe en día só se poden visitar cinco destes muíños nun percorrido duns oitocentos metros. O resto do camiño que leva a estas construcións está tapado pola maleza, nunha zona de forte pendente. Para realizar o percorrido hai que situarse na aldea de Noguedo fronte á casa do mesmo nome. Despois de andar uns 150 metros polo camiño -chamado Camiño dá Costa de Algueira- pásase por esta última aldea, abandonada desde hai varias décadas. Os últimos habitantes foron dúas familias de sete fillos cada unha. Uns metros máis adiante chegamos a un cruzamento de camiños. Hai que coller o da esquerda en dirección aos muíños. O da dereita leva á aldea de Paradela.

Unha ponte no arroio

Ao cabo duns cincocentos metros cruzamos o arroio de Algueira por unha ponte de lajas de pedra e descendemos pola súa beira dereita en dirección ao primeiro muíño, situado a unha trintena de metros. É coñecido como Muíño de Algueira dá Casa do Noguedo e era o único que tiña peneira ou tamiz, xa que os demais eran dos chamados relos ou sen peneira. Logo vén o muíño de Santiorxo, que deixou de moer fai uns 35 anos. E a continuación está un terceiro muíño, propiedade de Pepe da Casa do Noguedo e coñecido por Muíño de Abaixo. Un pouco máis abaixo está o muíño do García e a pouca distancia, o da Casa dá Fonte de Paradela. Río abaixo, nos seguintes douscentos metros, estaban os muíños do Pedro do Monte, Salustiano, O Xoque, O Ferreiro e Blanco . Destes dous últimos non quedan restos.

O Camiño dá Costa de Algueira é un dos dous que levaban a este conxunto de muíños. Era de carro e permitía chegar con este vehículo ata o primeiro muíño. Non sucedía o mesmo no outro, chamado Camiño do Atallo, que acurtaba o traxecto pero obrigaba a levar aos ombreiros os sacos de gran. Olga, unha veciña da Casa do Noguedo, lembra que en tempos todos estes muíños funcionaban ao mesmo tempo. Permitíao o caudal do arroio e a importante produción de gran da parroquia, que estaba amplamente sementada de centeo e millo. Tamén sinala Olga que -segundo lle oíu dicir a unha veciña de Santiorxo chamada Rosalía- algúns habitantes da parroquia escondéronse nos muíños para non ser mobilizados na Guerra Civil.

O Muíño de Abaixo, segundo o seu propietario, era o que mellor aproveitaba o caudal do arroio grazas que o seu cubo tiña máis pendente e polo tanto a auga actuaba con máis forza sobre o rodicio. Presenta a particularidade de que deixa de moer en por si cando se remata o gran grazas un mecanismo rudimentario pero eficaz que só fallou unha vez. Nesa ocasión as pedras de moer rozaron fortemente una contra e outra e houbo que picalas de novo para que seguisen servindo.

O dono aínda o usa algunha vez que outra para preparar forraxe para os animais. A última foi hai menos dun ano. Polo que lle oíu contar ao seu avó, fai uns 150 anos o muíño tamén moeu xofre, a fin de obter po para sulfatar os viñedos.

Hai que saír de Sober pola estrada de Bolmente e Pinol. No quilómetro 7,5 hai que tomar un desvío cara a

Noguedo, que está a trescentos metros do cruzamento

Ao parecer a zona serviu de refuxio a veciños que querían eludir

a Guerra de Civil