A fachada do edificio histórico derrubouse en decembro do 2010
16 dic 2015 . Actualizado ás 05:00 h.Case cinco anos despois do derrumbe da súa fachada principal -que se produciu o 29 de decembro do 2010-, o antigo palacio obispal situado xunto á igrexa románica de San Paio de Diomondi, no Saviñao, quedou totalmente rehabilitado. As obras foron financiadas pola Consellería de Cultura con 194.000 euros e comprenderon non só a reconstrución da fachada, senón tamén a reelaboración da cuberta. A Asociación Veciñal do Saviñao expresou o seu agradecemento por esta intervención e sinalou que a rehabilitación do edificio histórico achegará «sólidos argumentos cara á consecución do recoñecemento dá Ribeira Sacra como patrimonio dá humanidade».
Unha vez que o inmoble se salvou da ruína, o obispado lucense, a quen corresponde a súa propiedade, estudará algunha fórmula para darlle un novo uso e evitar que o abandono volva pólo en perigo. «Como calquera outro edificio que non está ocupado, corre ou risco de volver deteriorarse se non lle dá algunha función e se non hai unha vixiancia continuada», sinala César Carneiro, delegado de patrimonio histórico da diocese. Por agora non se decidiu nada a este respecto, pero no seu momento Carneiro apuntou que podería albergar un centro de interpretación do patrimonio románico da Ribeira Sacra ou un pequeno albergue para os peregrinos do Camiño de Inverno, que pasa precisamente por esta paraxe.
Sexa cal for a solución que se adopte, Carneiro precisa que antes haberá que someter o edificio a unha investigación arqueolóxica exhaustiva, algo que nunca levou a cabo ata agora. «Hai que ter en contra que contén algúns dous poucos exemplos de arquitectura civil medieval de Galicia e que un estudo detallado podería sacarlle cousas de moito interese», indica. «Ou que resulte desa investigación pode servir tamén para contar mellor a súa historia a do territorio en que se encontra», agrega. Aínda que parece totalmente necesario darlle unha nova función, Carneiro puntualiza que o que se faga neste sentido requirirá a elaboración dun plan director minucioso e conseguir un importante financiamento, o que sin duda levará o seu tempo.
Unha construción de valor singular que foi residencia obispal e tamén serviu de prisión
Aínda que a miúdo se mencionou ao palacio de Diomondi como un exemplo de arquitectura civil románica, o historiador Ramón Yzquierdo Perrín -quen publicou un estudo sobre o edificio no 2005, considera que esta suposición non ten base histórica. Ao seu xuízo, a estrutura orixinal estivo formada por dúas torres, unha das cales puido ser levantada no século XIII e a outra, entre finais do XIV e principios do XV. A fachada que sufriu o derrubamento, na súa opinión, construíuse entre finais finais do XVI e inicios do XVII.
En calquera caso, está comprobado que o edificio foi utilizado como residencia de verán polos bispos lucenses. Segundo algúns documentos reunidos por Nieves Peiró, profesora da Universidade da Coruña, tamén albergou unha prisión administrada polo obispado, que exercía o señorío sobre o coto de Diomondi e polo tanto tiña potestade para xulgar e encarcerar.
Actos de protesta
Debido ao valor histórico da construción e á demora que sufriu a súa restauración, a asociación O Sorriso de Daniel organizou durante os últimos anos algúns actos de protesta. Ata que comezaron as obras de restauración que acaban de rematar, a única intervención para salvar o edificio foi levada a cabo polo obispado en marzo do 2011 e consistiu en soster a fachada con puntais e cubrila con lonas, a fin de frear a súa deterioración.
A igrexa de Vilasouto xa non figura na «lista vermella» de Hispania Nostra
Tanto o palacio obispal de Diomondi como a igrexa de San Mamede de Vilasouto, no municipio do Incio, foron incluídas na chamada «lista vermella» da asociación Hispania Nostra, na que figuran monumentos históricos en risco de ruína de todo o territorio español. O palacio aínda segue nela, pero a igrexa foi retirada fai algún tempo, grazas ás obras de reconstrución da súa cuberta que levaron a cabo mediante un acordo entre o obispado e a Deputación.
A diocese pretende tamén darlle un novo uso para garantir a súa conservación, para o que se xa se mantiveron algunhas conversacións co Concello do Incio e a asociación veciñal de Vilasouto. Desde o obispado apuntan con todo que antes haberá que concluír a rehabilitación. A reconstrución do teitume detivo a degradación do edificio, pero o seu interior aínda está en mal estado e requirirá igualmente unha intervención importante, para a que aínda non hai orzamento nin prazos de execución.