Un cóctel de vento, raios e lume deixa 62 mortos no peor incendio de Portugal
INTERNACIONAL
Veciños de Pedrógãou Grande pereceron ao intentar fuxir das súas casas nos seus coches
19 jun 2017 . Actualizado ás 08:17 h.A natureza é así. En cuestión de horas é capaz de converter un belo e verde paraxe rural nun inferno en chamas, para despois deixar un rastro de cinzas e desolación insoportable. É o que ocorreu en Pedrógãou Grande, un municipio a uns 200 quilómetros ao nordés de Lisboa e a 60 quilómetros ao sur de Coimbra, que é o epicentro do que xa se considera un dos peores incendios da historia de Portugal .
Nada, non houbo absolutamente nada que aliviase os efectos destrutivos dun incendio que, segundo as primeiras investigacións, iniciouse nunha árbore que recibiu o raio dunha tormenta seca. Deses caen miles ao longo do ano, pero a seca dos últimos meses, a onda de calor e un vento enfurecido que se levantou sobre as oito da tarde do sábado converteron a zona, cunha orografía ondulada pero suave e repleta de piñeiros e eucaliptos, nunha pota a presión sen escapatoria.
O medo xerou dúas reaccións nos habitantes das pequenas aldeas de Pedrógãou. Hainos que saíron correndo cara aos seus coches para fuxir do inferno e outros quedaron nas súas casas atenazados e tratando de evitar o inevitable. Os primeiros morreron no intento. O resto agradecerán para sempre o refuxiarse nas súas vivendas agardando unha axuda que non chegou ata horas máis tarde e que tampouco foi efectiva, porque os equipos de terra pouco podían facer para conter unha situación complexa, porque se expandiu por catro focos.
O último balance oficial de vítimas, provisional, fala de 62 persoas mortas e outras tantas feridas. Á metade atopáronas ou dentro dos seus vehículos ou nas inmediacións destes, onde caeron posiblemente intoxicados polo intenso fume que cubriu a zona. Nalgúns casos, segundo relataron familiares das vítimas, era imposible distinguir os corpos dos ocupantes dos vehículos e os amasillos en que se converteron.
Decenas de coches, camións e furgonetas quedaron esnaquizados, salpicados polas diferentes pistas que unen tamén os municipios de Figueiró dous Vinhos e Castanheira de Pera, no distrito de Leiria. As casas en cambio, con moitos danos, resistiron mellor as chamas e as altas temperaturas.
«quedaron atrapados nunha rateira de fume», declarou o presidente da Liga dos Bombeiros de Portugal, Jaime Marta Soares, quen explicou que «cando as persoas tomaron esas estradas, o incendio podería estar a quilómetros de distancia», segundo recolleu Efe.
Ese foi o maior problema. A escuridade -os que optaron por saír das súas casas fixérono despois da medianoite- e o fume impedían intuír o rapidísimo avance das chamas avivadas polo que algunhas testemuñas compararon cun tornado. Propagáronse de forma «que non ten explicación», chegou a dicir Joãou Gomes, o secretario de Estado de Administración Interna, encargado de informar da evolución do suceso que conmocionou a Portugal, onde se declararon tres días de loito.
Sorprende a contundencia oficial para sinalar a tormenta como a causante dos lumes nun país que, do mesmo xeito que Galicia, tamén suma miles de incendios cada ano dos que só un 10 % atribúense a causas naturais. A Policía Xudicial así o sinalou: «Cun alto grao de certeza, a causa foi un raio que acadou unha árbore», sostivo o seu director nacional adxunto, Pedro do Carmo. A pesar de que todas as condicións naturais estaban a favor da traxedia, haberá unha investigación profunda porque aínda con cadáveres sen levantar xa había sobreviventes preguntándose como é posible que 16 horas máis tarde de que se iniciase o sinistro «nin unha soa persoa» con rango oficial dirixísese ás familias.
Aos primeiros ecos de indignación respondeu xa o presidente de Portugal, Marcelo Rebelo de Sousa, desde o lugar da traxedia, onde asegurou que «non hai nin falta de competencia, nin de capacidade, nin de resposta» ante desafíos destas características. Coas horas, xa de día, as estradas da área de Pedrógãou Grande fóronse convertendo nunha serpe de luces de urxencia.
Ao mediodía do domingo, uns 700 bombeiros traballaban desde terra -apoiados por medios aéreos, algúns chegados de España e Francia-, xa que o lume continuou con varias frontes activas, algúns reavivados a última hora da tarde. «As previsións meteorolóxicas son idénticas a cando se declarou o lume», dixo o primeiro ministro luso, António Costa, quen admitiu que «moi probablemente» o balance de vítimas aumente.
O alcalde de Pedrógãou Grande, Valdemar Alves, alertou con tempo da situación, e na mesma noite na que comezou o inferno declarou a medios portugueses que había «un número insuficiente» de efectivos antiincendios. Hai pobos «totalmente rodeados polo lume».
O drama propagouse á mesma velocidade das chamas e as prioridades cambiaban por momentos, para desesperación dos veciños que vían pasar as unidades sen que parasen nin un momento. Cando non había unidades dos municipios limítrofes atendendo outros focos que ameazaban con descontrolarse e empeorar unha paraxe que tardará en recuperarse. Pedrógãou Grande volverá ser verde en cinco, dez ou vinte anos, pero as cinzas quedarán para sempre nos corazóns dos seus veciños.
As pistas ao bordo do monte que unen as aldeas foron unha rateira
A seca e a vexetación desbordante converteron toda a zona nun cóctel fatal
Cando o coche circula polas pistas de Pedrógãou Grande só se escoita o crujir das ramas carbonizadas. A ortofoto do GPS permite imaxinar unha contorna verde, moi apreciado polos portugueses pola súa natureza e a súa tranquilidade, pero que desde a madrugada do domingo é unha paisaxe lunar terrible e sobrecogedor. Os coches van aparecéndose á volta de calquera curva, e só é posible saber se dentro quedan cadáveres porque, nese caso, a garda republicana os custodia.
Un grupo de forenses repártense bocadillos e auga á saída de Nodeirinho. Levan levantados cincuenta cadáveres e saben que lles agardan polo menos once máis. A seguinte parada é dura, xa llo advirten os veciños. «Hai unha nena de 3 anos». A caravana de vehículos ponse en marcha e toma a pista. A policía pide «un pouco de espazo» para traballar porque o coche no que van operar cos seus monos brancos parece que se saíu da estrada. A xudicial regresa co certeiro informe visual: «Efectivamente, atopamos un corpo pequeno e outro máis voluminoso». Non hai tempo para demasiadas análises da zona. Outro saco ao furgón, e a seguir buscando, porque teñen medo de que haxa sorpresas a falta dunha prospección máis profunda da zona de Castanheira.
É un traballo complexo, porque a primeira vista os coches están no chasis e aparentemente non hai restos humanos, pero hainos. «Tivo que ser como unha incineradora», relata Vitor Neves, que tivo as agallas de cruzar coa súa Land Rover o quilómetro de distancia que separa a súa casa do lugar onde morreu a súa muller. Sábeo porque ela non volveu a casa, pero alí non viu nada. Só fume e ferros.
As pistas do municipio son boas. Anchas e con bo firme, o seu maior problema é que están invadidas ata o límite pola maleza, e agora polos restos de cinza, os eucaliptos e os piñeiros chamuscados que se cruzan. Todos os falecidos buscaban acadar a IC-8, unha estrada espléndida que leva ata Pedrógãou e que fose a súa salvación, porque está construída sobre viadutos e a vexetación está a unha boa distancia. Pero quedaron atrapados a menos dun quilómetro desta vía, que se converteu no eixo de servizo esencial para as urxencias e para os técnicos de reposición de servizos.
Os camións de bombeiros non tiveron problemas para superar os troncos de eucalipto que cortaron as pistas, pero os forestais tiveron que aplicarse a fondo ata ben avanzada a tarde do domingo para despexalas e permitir o acceso de ambulancias e guindastres para proceder á tétrica procesión de vehículos calcinados.
A banda sonora da zona cero na tarde de onte era o vento, que volveu soprar con forza, e as motosierras. Na radio portuguesa buscan as condolencias mundiais e os motivos. Un técnico no medio ambiente apunta unha gran verdade. O incendio de Pedrógãou comezou fai moitos meses, neste inverno seco, cando se deixou pasar a oportunidade de limpar as beiravías dos viarios, que se converteron nunha gasolineira mortal.
O Goberno luso nega responsabilidades na xestión da traxedia de Pedrógrãou
A ministra de Administración Interna, Constança Urbano de Sousa, foi o membro do Executivo máis criticado, por delegar toda a responsabilidade na súa man dereita, Jorge Gomes
Begoña Íñiguez
Ningún membro do Goberno portugués, comezando polo primeiro ministro, o socialista António Costa, asume a súa parte de responsabilidade na traxedia do incendio forestal de Pedrógãou, o máis grave da historia do país, no que faleceron 62 persoas e outras tantas resultaron feridas, seis delas de gravidade.
Costa foi tallante onte, tras decretar tres días de loito oficial, durante a súa visita ao lugar da catástrofe: «As causas do incendio foron exclusivamente naturais, e extremas». Para o primeiro ministro luso «a calor excesiva, 45 graos o sábado pola tarde, o forte vento e as tormentas secas con raios foron o caldo de cultivo dun incendio extraordinario». Sobre se se podía ter feito máis dixo: «Fíxose, e séguese facendo todo o posible, temos todos os medios técnicos ao noso alcance, inclusive os cedidos por Francia e os dous avións anfibios enviados por España», indicou antes de concluír: «Non é o momento de apurar responsabilidades e si de apagar o lume, atopar e identificar as vítimas, consolar aos seus familiares e aos que perderon as súas casas».
O xefe do Estado portugués, o conservador Rebelo de Sousa, o primeiro en chegar a Pedrógãou Grande, pediu onte pola noite aos seus compatriotas «unión ante a traxedia». A ministra de Administración Interna, Constança Urbano de Sousa, foi o membro do Executivo portugués máis criticado, por delegar toda a responsabilidade na súa man dereita, o secretario de Estado do seu departamento, Jorge Gomes, quen estivo durante 30 horas ininterrompidas atendendo aos medios de comunicación e difundindo os partes oficiais de vítimas cada hora. Numerosas voces pediron a súa dimisión nas redes sociais por non dar a cara nun momento tan dramático para o país.
Pola súa banda, o Colexio Oficial de Enxeñeiros Forestais de Portugal alertaba onte sobre «a necesidade de limpar os montes, preparándoos para evitar incendios descomunais, e contar co apoio técnico de enxeñeiros e técnicos forestais nas tarefas de planificación da extinción de incendios». Desde hai décadas, en Portugal os encargados de apagar os incendios son os bombeiros.
Todos a formacións políticas lusas cancelaron as súas axendas durante esta semana en sinal de loito.
Felipe VI , Rajoy e Feijoo mostran a súa solidariedade e apoio ao país veciño
Os reis aseguran estar «abraiados» polo incendio de Pedrógãou Grande e expresaron o seu «afecto e solidariedade» ao pobo portugués. Felipe VI e Letizia enviaron un telegrama ao presidente de Portugal, Marcelo Rebelo de Sousa, para manifestar o seu pésame. O presidente do Goberno, Mariano Rajoy, tamén transmitiu nun telegrama de condolencias ao primeiro ministro da República Portuguesa, António Costa, «a fonda tristeza e a dor» do Executivo e do pobo español. Outro dos mandatarios que tamén transmitiron as súas condolencias ás vítimas foi o presidente galego, Alberto Núñez Feijoo. A Xunta ofreceu colaboración en materia sanitaria e de urxencias para axudar na extinción do lume.
PARA SABER MÁIS
