Nalgúns casos chega por transporte urxente e nos centros de saúde carecen do soro
23 jun 2017 . Actualizado ás 05:00 h.Gran parte dos hospitais galegos contan co antídoto para aplicar aos pacientes no caso dunha mordedura de ofidio, concretamente de víbora. E iso a pesar de que se trata dunha urxencia pouco frecuente nos hospitais galegos. Hai que ter en conta que en toda España se producen anualmente entre 100 e 150 incidentes deste tipo -uns 8.000 en toda Europa-, pero o Ministerio de Sanidade, a través do Instituto Carlos III, recomenda ás comunidades autónomas que estean preparadas, pois os efectos do veleno sobre o organismo poden complicarse. É posible que un ataque dunha víbora deixe secuelas, pero a mortalidade é moi rara: 1,2 casos anuais de media en todo o territorio nacional. Nas últimas semanas, á parte dos casos xa coñecidos, os hospitais galegos non trataron casos de mordeduras desta especie de serpe.
A estratexia do Sergas neste asunto -e polo xeral de todos os servizos de saúde españois- é concentrar a atención sanitaria destes casos nos hospitais, polo que é recomendable acudir a eles directamente en caso dunha mordedura de víbora a través do servizo de urxencias. É dicir, o protocolo sanitario indica que o tratamento hospitalario nestes casos é obrigatorio.
Os centros de saúde, xa que logo, non contan co soro antiofídico. Pero teñen un protocolo ou praxe médica que detallan no da Estrada, onde o ano pasado atenderon a un home que foi atacado por unha víbora de gran tamaño nunha man. Proceden a estabilizar á persoa afectada, aplicarlle soro e corticoides para evitar unha reacción anafiláctica e a trasladalo ao hospital, nesta zona ao de Santiago. Neste caso o afectado chegou a estar ingresado na uci compostelá pero rematouse recuperando.
Son os principais hospitais os que contan co soro antiveneno, como o Clínico de Santiago -tamén o concertado da Rosaleda-, os de Vigo, A Coruña, Ourense, Lugo ou Ferrol. No hospital de Barbanza non o teñen, pois se sitúa no centro de referencia comarcal, que é o Clínico de Santiago.
Nestes casos os especialistas creen que hai tempo suficiente para o traslado do paciente ao centro de referencia, aínda que nalgunhas situacións se pode recorrer ao transporte urxente. En cambio, no centro hospitalario de Monforte si dispoñen do soro. O xefe do servizo de urxencias deste centro sanitario, Ramón Muñoz, explica que este tipo de incidentes son moi pouco frecuentes, polo menos na área sanitaria de Monforte. «Son moito máis habituais, por exemplo, as reaccións alérxicas por picaduras de abellas ou avespas», asegura.
Por contra, o Complexo Hospitalario Universitario de Pontevedra (Chop) carecen do antídoto. Fontes da dirección explican que cando se require (algo que non é habitual, pois o último caso foi fai tres anos) solicítase o soro antiofídico aos hospitais de Vigo ou Santiago, que o mandan por transporte urxente. O mesmo sucede en Vilagarcía, onde o último caso que trataron con soro antiofídico data do 2014. En todo caso, os expertos avisan de que non todas as picaduras precisan de inoculación de soro.
O Hospital dá Costa, na Mariña lucense, si conta co antídoto, segundo fontes sanitarias.
«En máis de vinte anos de profesión só vin dous casos»
«A proba de que son casos moi puntuais é que cando se dá un, chama moito a atención e sae en todos os medios», resume José Manuel Fandiño, coordinador de Urxencias do Chuac. En máis de vinte anos de traxectoria profesional «só vin dúas picaduras de víbora», indica antes de subliñar que a principal complicación é, precisamente, identificar se realmente se trata da mordedura dun ofidio venenoso ou non.
Como consello xeral ante un ataque achega un básico: «Acudir ao centro médico máis próximo» e, entre tanto, aplicar frío, limpar a ferida con auga e xabón e procurar que o ferido non se mova para que o veleno non se expanda polo torrente sanguíneo con rapidez. Sexa onde sexa o punto de atención, alí iniciarase o protocolo por se é necesario fornecer o soro, que no hospital coruñés «está dispoñible» e que, a pesar de que é efectivo ata as 24 horas seguintes á mordedura, debe administrarse coa maior prontitude posible ante alteracións neurotóxicas con visión dobre, fallo pulmonar ou cardíaco.
Un gasto medio de 2.000 euros e unha estancia hospitalaria de cinco días
As complicacións dunha mordedura de serpe poden ser graves e, nalgúns casos, precisan da permanencia na uci e a miúdo o ingreso hospitalario. Segundo un estudo do Instituto de Saúde Carlos III, calcúlase que o gasto medio por paciente sitúase nuns 2.000 euros, pois se require unha estancia media no hospital de cinco días. O soro antiofídico está considerado como unha medicación estranxeira que adquire directamente o Ministerio de Sanidade a través da Axencia Española do Medicamento. Desde aquí distribúese ás comunidades autónomas, que deben ter un nivel mínimo de stock.
Que facer se se atopa unha víbora en casa ou na leira?
O 112 ten un protocolo para retirar estes animais e evitar así a exposición ás mordeduras
pablo gonzález
O susto pode ser importante, especialmente se hai nenos polo medio. Pero coas altas temperaturas destes días non é descartable que poida aparecer unha víbora ou calquera tipo de serpe, especialmente nas vivendas unifamiliares que salpican toda a xeografía galega. Nas cidades, tamén ocorre. Aínda que as reaccións ante estes animais son variadas, e a miúdo motivadas polo medo cerval a estes réptiles, non é raro que os que se atopan cun animal deste tipo na súa casa chamen ao 112 para informarse do que deben facer, segundo confirman en Emerxencias. Tanto os expertos como a Administración recomendan non matar á serpe e ter coidado de non actuar agresivamente na súa contorna inmediata, pois é ao sentirse ameazada cando pode chegar a morder.
No 112 teñen un protocolo para estes casos. Unha vez recibida a chamada da persoa que viu a serpe na súa casa, os operarios de Emerxencias ponse en primeiro lugar en contacto co Centro de Recuperación de Fauna Silvestre provincial, que depende da Conselleríade Medio Ambiente . Hai catro en Galicia: un en Santa Cruz (Oleiros, A Coruña), outro no Veral (Lugo), outro no Alto do Rodicio (Maceda, Ourense) e un cuarto en Cotorredondo (Vilaboa, Pontevedra).
Se este contacto falla -en realidade estes centros están orientados a recuperar animais enfermos ou feridos- recórrese ás concellarías de Medio Ambiente dos municipios, especialmente os de maior tamaño, ou directamente á Policía Local do lugar onde vive a persoa que fixo a chamada. En Vigo, por exemplo, hai unha brigada ambiental que se dedica a retirar animais como estes. Recentemente recuperaron un do patio dunha vivenda.
Ás veces nos concellos, se reciben chamadas deste tipo, piden á persoa que lles envíe unha fotografía do réptil para que un experto ditamine se é unha especie venenosa ou non. Se non o é, normalmente non se envía a ninguén e se asesora a esa persoa sobre como pode retirala. O Seprona tamén intervén nalgúns casos.
Fontes da Consellería de Medio Ambiente explican que a víbora non é unha especie invasora e non hai, loxicamente, unha estratexia de control. «Por outra banda, non temos constancia dun especial incremento desta especie», aseguran, como xa constataron distintos expertos neste xornal. O que si teñen claro no medio Ambiente é que as altas temperaturas que sufriu Galicia estes días «son propicias para unha maior visibilización no medio natural», afirman. Non é que haxa máis, senón que se deixan ver máis.
Con información de Rosa Domínguez, Serxio González, Anxo Paniagua, Cris Barral, P. González, Edith Filgueira, Joel Gómez, José M. Palacios, Marta Gómez, Carlos Cortés, Bea Abelairas, Francisco J. Benito e María Cadrado.