Presidiarios dan testemuño a escolares adolescentes das consecuencias do consumo de drogas
30 abr 2017 . Actualizado ás 05:00 h.Sobre a tarima, un equipo de oito homes. Teñen entre 26 e 48 anos e están os oito en prisión. No patio de butacas, 94 mozos e mozas de máis ou menos 16 anos. Cando os oito falan, os 94 escoitan, porque alí se está contando a verdade e a verdade convén sempre escoitala: «Chámome M. Son da Coruña de toda a vida. O meu pai era alcohólico e pegáballe á miña nai. Aos 6 anos xa fumaba, logo veu o pegamento, o alcol e así fomos ascendendo. Eu non tomaba drogas porque me gustasen, era só para esquecer a dor. Mentres estaba colocado, sentíame a gusto. Teño unha filla de 18 anos e un fillo de 7 ao que vin por primeira vez hai uns días. Por mor das drogas o perdín todo e paseime media vida no cárcere».
Cando alguén relata todo isto do tirón non se pode permanecer impasible. A sinceridade do testemuño é de tal calibre que fai empalidecer a calquera outro método que pretenda concienciar aos escolares sobre os perigos do consumo de drogas. Esa é a idea. Os internos han ir ao colexio dos Maristas da Coruña para mostrar aos rapaces o que hai ao final do camiño: que o vexan, que o escoiten, que o toquen. O programa está financiado pola Fundación Barrié e executado pola unidade terapéutica educativa do cárcere de Teixeiro . A súa eficacia é indiscutible.
Esta semana, a iniciativa deu por pechado o curso tras ter participado en seis charlas por distintos institutos da provincia da Coruña. En realidade son algo máis que charlas porque hai un partido de volta. Dentro duns días, os noviños que escoitaban aos internos coa boca aberta nun salón de actos escolar viaxarán ata Teixeiro para participar en grupos máis pechados onde o contacto entre o preso e o escolar é moito máis directo: «Escóitanse cousas sorprendentes -explica unha das funcionarias veteranas xa no proxecto-, porque alí non hai profesores nin pais. Sóltanse máis».
O micrófono corre
Pero antes de visitar Teixeiro, antes de escoitar o estarrecedor son da porta dunha cela ao pecharse, hai máis historias ás que prestar atención. Na tarima, o micrófono pasa dunhas mans a outras: «Chámome A. Con 13 anos empecei a coquetear co tabaco, os porros, cervexas, botellóns... Ao principio non me gustaba, pero un día sentáronme ben. Eu son moi tímido e así conseguía soltarme, falar máis coa xente... Metinme en leas. Ao principio eran pequenas detencións. Levábanche a comisaría e soltábanche. Pero un día pagueinas todas xuntas. Agora levo case tres anos preso. As drogas hanme feito perder os estudos, traballos e oportunidades, a confianza da miña familia. Dóeme moito pensar que non puiden despedirme do meu pai, dicirlle que lle quería, porque morreu mentres eu estaba dentro. Saír é moi difícil, pero non imposible. Agora estou mellor e agardo recuperar algo do que perdín».
«Este é un programa que ten beneficios para todos -analiza Isabel Pérez, a responsable de acción social da Fundación Barrié-. Os testemuños están desprovistos de todo romanticismo, son moi cribles. E para os internos supón unha boa dose de autoestima, porque se converten en educadores». Son todos presos de confianza, que xa gozan, na súa maioría, de permisos penais. Están dentro dun programa de rehabilitación de drogodependencias, un paso enorme para calquera adicto e que dentro de prisión adquire unha dimensión moito maior.
Premio á valentía
Cada intervención péchase cunha ovación atronadora. Os rapaces premian a valentía dos que están no estrado. A imaxe é en certo xeito chocante: arriba están os mozos malos dos barrios, envellecidos a golpe de raias, pelexas, paus, chutes, borracheiras... Abaixo, noviños de uniforme, relixiosos, moitos deles pertencentes a familias acomodadas. «Non se equivoque -apunta Manuel, o psicólogo da unidade-, fai un par de cursos, viñemos a este colexio e un dos internos contounos que estivera estudando aquí».
Tras a primeira volta, o micrófono pasa aos rapaces. Chega a quenda de preguntas: «Por que vos drogabais». «Como vos destes conta de que queriades deixalo?». «As malas compañas coas que empezastes, como acabaron?». «Cando entrastes en prisión, que sentistes?»... «Cando escoitas a porta pecharse... -S. deixa a frase a medias, pero enténdeselle todo-. Cando eu entrei había moitos abusos; de súpeto dásche conta de que os que están alí queren o teu, as zapatillas e o chándal, por exemplo. E entón, ou o defendes ou o perdes». A áspera verdade. Non hai subterfugios nin hipérboles. «Ao principio, as drogas vanche a gustar», expón outro. Máis dunha vez aparece o relato coñecido do ascenso, a caída e a dependencia: «A droga é diñeiro. Se tes diñeiro tes droga. Se non, tes que buscar diñeiro. Os teus colegas están contigo cando tes drogas, logo vanse», di un interno. Conta que lle escribiu cartas á súa filla todos os días, para explicarlle quen é e por que non está con ela. Está a responder a unha nai que preguntou que facer para manter aos fillos lonxe das drogas.
Cando aparece alguén do colexio para avisar de que xa non queda máis tempo, pasaron máis de dúas horas. Moi rápido. Así discorre a vida cando se viven experiencias intensas. Que llo pregunten aos internos. Algúns sairán pronto para intentar outra vida. E seguro que lles axuda pensar que puxeron algo da súa parte para impedir o tránsito dalgún rapaz polo camiño que agora desexarían non ter iniciado.
«Saio en dous meses; o futuro será difícil»
Falta media hora para que os alumnos entren na aula na que os presos da unidade terapéutica de Teixeiro explíquenlles onde che leva a mala vida, polo menos nunha das súas formas. Sabendo o que lles agarda, dúas horas longas dentro da aula, o grupo sae a paso lixeiro do enorme recinto escolar para botar un cigarro. Fago un á parte con F., que ten 36 anos e a quen xa lle queda pouco para saír: «Estou a cumprir 18 meses por algo que xa pasou no 2008».
-Tráfico?
-Non. Lesións e cousas así.
Fuma amodo e explica que, en realidade, a heroína nunca foi o seu: «Eu empecei coa coca e o alcol, porque sempre o tiven ao meu alcance. No cárcere foi cando me enganchei ás pastillas».
-Estiveches máis veces?
-Si. Esta é a cuarta ou a quinta vez xa.
Di que dentro se pode vivir: «Segundo como o leves, pero sen dúbida, doado non é. Xa che digo eu que se está mellor fose». Antes de comezar a desintoxicarse estaba a tomarse un bote diario de Tranxilium. Agora está moito mellor. «Pero a cabeza nótao, sabes? Cando entrei a última vez, non sabía nin onde tiña que pór a roupa». Impresiona o seu relato polo ton sereno, algo canso: «Saio en dous meses e estou seguro de que o futuro vai ser difícil, pero tamén de que estou ata os ovos de toda esta merda». Coa cabeza despexada pénsase mellor.
Preguntitas
«Imos rapaces, que non nos queda moito tempo», di o funcionario que acompañou ao grupo ata o exterior do colexio para fumar. «E non vos fagades porros, que hai un xornalista diante». Non hai moitos risos, aínda que está claro que o grupo ten unha boa relación e que o taller funciona.
Mentres volvemos, comento o novos que son aínda os rapaces cos que van falar (16 anos). «Que vai, que vai», contesta un deles: «É cando empezan co botellón, os porros, a coca». Algúns internos xa teñen unha experiencia longa na actividade: «As historias que che contan eles son parecidas, pero ás veces fanche cada preguntita que non vexas».
Din os funcionarios que, nos encontros que se producen na prisión, é frecuente que os rapaces inicien as súas consultas relatando o que lle ocorre a algún «amigo», cando en realidade están a falar deles mesmos. Os internos fanse os bobos; xa coñecen o pano. O caso é que a mensaxe cale.