Marisa e a dor de perder a seis fillos

Jorge Casanova
Jorge Casanova FERROL / LA VOZ

GALICIA

José Pardo

Unha muller de Ferrol encarna o racho que a heroína produciu a finais do século XX en moitos puntos de Galicia

22 mares 2017 . Actualizado ás 12:59 h.

Quen pasaron pola experiencia din que non hai nada peor que enterrar a un fillo. María Luisa Velón, Marisa, sufriu seis veces esa dor. Unha detrás doutra. Hai que suxeitarse antes de escoitala enumerar os nomes dos fillos que deu a luz e aos que logo viu morrer: «Jesús María, aos 35; María Isabel, aos 54; Ramiro, aos 27, José Ambrosio, aos 28; Manuel Enrique, aos 29 e JoséAntonio , aos 31». Cinco foron derrotados polo mesmo rival: a heroína. A María Isabel levoulla un cancro.

O caso de Marisa debe ser único en España. Ela é única tamén. Ten 76 anos e emprázame nunha cafetería cedo, porque ten que ir traballar. Faino desde nena: «Ao meu crioume a miña avoa. Aos 10 anos xa andaba co leite polas rúas». E ata hoxe. Foi á escola durante un ano: «Para aprender a ler e escribir». Aos 19 anos casou e deu a luz ao primeiro dos seus fillos. Desde entón volveuse a quedar embarazada dez veces máis: nove partos e dous abortos.

«Os meus fillos eran moi bos», repite como un mantra. Conta como estudaron en La Salle, ou como dous deles traballaron de camareiros, outro se foi a Suíza. «Aos quince anos xa estaban pola rúa. Pero eran buenísimos... ata que se meteron na droga». Mesmo entón. Marisa insiste que nunca lle roubaron, nin o fixeron con outros: «Buscábanse a vida. Ían á marea, a mariscar, nunca foron conflitivos. A min nunca me trataron mal». Eran os anos do cabalo, en Caranza, onde caeron tantos. O dulzor da heroína atrapounos a todos, menos á máis pequena. E detrás veu a angustia, a necesidade, a incomprensión, o illamento, as terapias, os centros, as pelexas, o cárcere, a sida... O virus meteuse na familia coa mesma naturalidade coa que os irmáns compartían a xiringa. Foi o anticipo do capítulo final: a morte.

De sobredose só morreu Ramiro. Un episodio dos que che deixan sen alento. A estas alturas, cando Marisa conta o horrible episodio, outras dúas mulleres uníronse á mesa. Son amigas do barrio que coñecen a historia de primeira man e que asenten o relato desta nai que non perdeu a enteireza desde que empezamos a falar: «Ramiro estaba en Suíza. Limpouse, porque se non, non o collían. Cando se foi, aínda non tiña o virus». Alí empregouse, relata; foille ben. Ao cabo duns meses regresou de visita. Traía diñeiro fresco e agardábanlle os seus irmáns. Non se puido resistir: «Chegou ás cinco e media e ás nove xa estaba de corpo presente».

O longo e tortuoso camiño

Marisa fala de moitas das institucións que se dedicaron nas últimas décadas á rehabilitación de toxicómanos. Desde Reto ao Proxecto home. Intentouno con todos. Sacalos, rescatalos daquilo. «Pero xa estaban enfermos», lembra. Os avances farmacolóxicos non chegaron a tempo para todos. Sabe o que hai en todas partes, como son as terapias, a que conducen. E sabe tamén o importante que é cambiar de ambiente, atopar un emprego: «Pero non llo dan. Os meus fillos traballaron no Concello. Colléronos algunhas veces, pero aos poucos meses acabábaselles o contrato». Sen emprego, sen futuro, na mesma rateira de sempre non puideron saír adiante. Asfedro, o colectivo que xestiona o centro asistencial a drogodependentes de Ferrol é onde conseguiu a maior axuda. Ela mesma é unha das fundadoras da agrupación. E de cando en vez insiste na necesidade de dar alternativas laborais aos que conseguen saír.

«O meu marido nunca o entendeu», reflexiona Marisa. «‘Aquí, non vos quero así', dicíalles». Por iso os rapaces, cansados de que lles rallaran a cabeza, fóronse marchando. Non moi lonxe, a verdade. Algúns refuxiáronse nun chabolo preto de casa, onde chegaron a instalar electricidade e onde esgotaron a súa lúa de mel co jaco: «Eu, moitas noites, leváballes a cea. O meu marido dicía que non, pero Como ía deixarlles sen comer?».

As amigas de Marisa participan na charla. Lembran aos rapaces. Elas tamén tiveron familiares moi próximos que navegaron polos mesmos mares, só que acabaron chegando a porto. Alí, na charla que seguro que se repetiu moitas máis veces, danlle un pouco de cera a Oubiña, o arquetipo do narco. E ao sistema penal. Á fin e ao cabo coñecen perfectamente o camiño do centro asistencial e tamén o da prisión. Alí faleceu un dos fillos de Marisa: «Na segunda autopsia dixéronnos que foi polo consumo dunha metadona, pero tiñamos que movernos máis», lembra. Da boca destas nais saen versións menos coñecidas da vida no cárcere. «O meu fillo non entrou por cousas de drogas. Foi por unha pelexa». «E el non tivo nada que ver», intervén unha das amigas. Marisa asente. En calquera caso, José Antonio saíu morto.

A metadona

O último enterro foi o de María Isabel, que morreu de cancro o pasado setembro. Recuperouse, tivo un bo emprego, unha pensión, fillos. Pero o dano estaba feito. Parece que lembrando á filla, humedécense os ollos de Marisa, crébaselle a voz un pouco. Pero aguanta, nai coraxe.

-Que lle dicían eles?

«Dicían que lles relaxaba». Pero Marisa tamén lembra o episodio da metadona. Cando tivo que ir buscala para varios dos seus fillos e a medio camiño descubriu con horror que os botecitos abríronse e xa non había metadona: «Enchinos con fanta de laranxa. Tomáronllo igual. Dicíanme, ‘Grazas mamá. Estabamos a piques de explotar'».

María ten cousas que facer. Atende a casa dunha muller que só reside nela uns meses ao ano. E segue facendo algún domicilio. Ingresa unha pensión non contributiva, e o marido una de Bazán. Pero aínda queda carga. Logo volverá a casa a facer a comida. Hoxe preparará tortilla de patacas e aproveitará as xudías de onte, aínda que a un dos netos que ten todos os días á mesa non lle gustan moito. O marido está en Valdoviño e ela vai tirando por algúns dos fillos que quedan e algúns dos netos que chegaron a casa e instaláronse máis ou menos. Marisa tira millas. E despois do amargo relato exposto sen bágoas conclúe: «Teño sorte porque Deus me deu saúde».

-Arrepíntese de algo?

Marisa baixa un pouco a vista e contesta: «Si. Bótome a culpa de non ter estado máis tempo cos meus fillos... de non ter estado un pouco máis pendente». E enseguida aflora outra vez o cariño: «Eran moi bos. O maior, Susiño, pobre, fíxese que drogadicto era que non sabía picarse. Facíano os irmáns». Marisa non se vai, segue falando dos seus fillos, das súas noivas, dos seus netos... Historias da mala sorte: ata a da filla que quedou colla despois de caerse dunha randeeira unha mala tarde no parque. Cando ve que se acaba o tempo, pecha o capítulo dos recordos e moi baixiño, igual para non crebarse, murmura: «Me morreron os fillos, pobriños».