Vespertinas, brillantinas, comunistas, ghalopinas...? Así nos referimos a as velutinas
GALICIA
O 112 recompilou ata 43 nomes distintos cos que quen chaman a este servizo refírense á avespa asiática
30 ago 2018 . Actualizado ás 16:40 h.Hoxe dan auténticos quebradizos de cabeza a moitos apicultores e amantes do campo, pero ata non fai moito as avespas velutinas eran unhas auténticas descoñecidas en Galicia, así que non é estraño que moitos se equivoquen á hora de referirse a esta especie invasora ou que, directamente, tiren de retranca para falar dela. Así que se a choiva, por méritos propios, ten un centenar de nomes distintos en Galicia, a velutina, con moitos menos merecementos, atesoura xa 43. O 112, servizo que centraliza as chamadas a urxencias da comunidade, rexistrou, efectivamente, ata 43 denominacións distintas que as persoas que chamaron para alertar da presenza de niños da tamén coñecida como avespa asiática utilizaron para referirse a este insecto, detectado por primeira vez na comunidade galega no 2012.
A velutina chegou desde Asia, de onde son tamén os beduinos, así que ten certo sentido que alguén teña chamado ao 112 asegurando ter visto beduinas. Máis axustado á súa orixe estivo quen as chamou chinesas, e un pouco máis desencaminados ían quen se referiron a elas como siberianas ou soviéticas. Talvez pensando nesta última orixe, ou talvez pola súa vida comunitaria, outro comunicante chamou a estas avespas comunistas.
Pero a orixe do himenóptero dá para moito. Que vén de lonxe está moi claro, pero acordarse do lugar exacto é outra cuestión. Para algúns, as avespas velutinas son colombianas, para outros africanas. E sen deixar África, e como non se pode negar que as velutinas son bastante granujas, houbo quen optou por chamarlle galopinas africanas, unha nomenclatura que merece a pena ter en conta, porque outra persoa utilizou a moi similar, aínda que sin duda máis enxebre, ghalopinas africanisadas. E outro comunicante, sin duda moi contrariado ao atoparse con esta invasora indesexable, referiuse a ela como «neno de raza loba». Claro que para que complicarse tanto. Se a avespa velutina viño de fóra, llamémosle sinxelamente estranxeira. Porque, que se saiba, estas avespas tampouco chegaron desde tan lonxe que llas poida considerar, como fixo o autor doutra das chamadas de alerta, alieníxenas.
A picadura da velutina é dolorosa, ás veces tanto como unha boa dor de costas, e talvez por iso alguén as chamou ciáticas. Sen deixar a área médica, os traballadores do 112 tiveron que adiviñar que quen lles avisaba de que vira estatinas non se refería a pastillas para manter baixo control o colesterol, senón á depredadora de abellas, e que quen lles falaba de ventolina non se refería a un inhalador para tratar problemas respiratorios, senón, unha vez máis, á velutina.
Este non é un nome difícil unha vez que se repite varias veces, pero mentres iso non sucede non é raro que a un se lle vaia o santo ao ceo e acabe chamando á avespa velutina, como xa fixeron algún dos comunicantes do 112, vespertina, vecutina, volotinia, vetolímica, vetuleira, vetupina, velutínica, velutiana, vetupina, velunias, velentina, velutinta, vetolina, bellotinta ou valvulina.
Aínda que as avespas velutinas son máis escuras que a avespa autóctona, hai quen lles chamou brillantinas, e quen se referiu a elas como porpurinas. Outra persoa que se topou con estas voadoras decidiu bautizalas como elviras. E como fama, aínda que sexa da mala, é certo que están a coller, e moita, hai quen decidiu chamalas avespas de famosos.
Máis de 19.000 avisos atendidos ao longo do ano pasado e 8.496 niños retirados
Aínda que se trata dunha especie foránea, a avespa asiática parece adaptarse á perfección ao hábitat de Galicia. Se no 2012, ano no que se detectou por primeira vez, a súa presenza reducíase a uns poucos niños na Mariña e no Baixo Miño, hoxe colonizou practicamente a totalidade das provincias de Pontevedra e A Coruña, polo menos a metade da de Lugo e está cada vez máis presente na de Ourense, onde se está introducindo seguindo o curso dos ríos.
Idea desa vertixinosa expansión dá o número de niños retirados ou inactivados, que no 2014 foron 941, no 2015 foron 5.045, e no último reconto deste 2016, realizado a falta de dúas semanas para a conclusión do ano, eran xa 8.496, un 68,4 % máis que o ano anterior. Estes niños de velutina retiráronse despois de que os servizos de urxencias atendesen 19.246 avisos.
En principio, a picadura de velutina non reviste maior gravidade que a da avespa común, pero pode ser perigosa para persoas alérxicas ou en caso de picaduras múltiples. Fóra destas incidencias, o maior problema que xera esta especie é o seu efecto sobre as colonias de abellas, ás que mata para alimentar ás súas larvas.
Co fin de frear a súa expansión, a Xunta puxo en marcha no 2014 o plan de vixilancia e control, que ademais da retirada dos niños da avespa velutina, leva a cabo actividades de formación do persoal, información e investigación. Neste último aspecto, a Consellería do Medio Rural anunciaba fai uns días, á vez que facía balance do 2016, que se reforzarán os contactos coa comunidade científica e coas universidades galegas para mellorar o coñecemento sobre a especie, revisar os métodos de control e avaliar os procedementos de captura.
«O nome de asasina asusta moito»
A da Mariña foi a primeira comarca á que chegou a velutina. Entón «ninguén falaba de velutina , era asasina», lembra Mario Antuña, xefe de Protección Civil en Cervo. Catro anos despois daquelas primeiras aparicións, «xa baixou moito a alarma social», pero naquel primeiro momento a presenza deste insecto xeraba moita inquietude e «a xente quería que retirases os niños custe o que custe, mesmo aínda que lles dixeses que estaban inactivos». Entre os motivos, o seu nome: «O nome de avespa asasina asusta moito, pero puxéronllo os apicultores porque mataba as abellas».
Tras estes anos de loita contra a velutina, Antuña e os seus compañeiros acumularon experiencia e tamén anécdotas, como a dunha señora á que lle entrou en casa unha avespa, só unha, e «atrancó todo e non quería volver a casa», ou unha moza que ía celebrar o aniversario nun patio e non quería facelo porque había un niño a 80 metros.