Salvar a Terra do posible impacto dun asteroide non é unha prioridade. Así o decidiu primeiro a Axencia Espacial Europea e agora a NASA, que cancelaron a súa misión experimental para desviar a órbita dunha roca celeste. Pero, aínda que non se sabe cando un obxecto deste tipo podería chocar co planeta, o risco real.
28 jun 2019 . Actualizado ás 18:39 h.Non é ciencia ficción. Que a Terra poida sufrir o impacto dun asteroide é un risco real. Pero, existe a tecnoloxía necesaria para poder desvialo? Na ficción si, pero a realidade non é unha película e, a día de hoxe, non se podería facer nada para evitar a colisión. As bases para poder conseguilo e probar se é posible tal fazaña tecnolóxica tiñan que chegar do proxecto AIDA, unha colaboración entre a NASA e a Axencia Espacial Europea (ESA), pero a cooperación que viña fraguando desde hai anos para materializalo se ha ir ao traste. Primeiro foi a axencia comunitaria a que freou a súa participación, ao non incluíla no principio do ano nos seus orzamentos, e agora é a Administración Trump a que lle deu a puntilla. Desapareceu da súa proposta económica para a NASA. Non é unha prioridade para ningunha das dúas axencias, o que non significa que a ameaza teña desaparecido.
Miquel Serra-Ricart, que dirixe o proxecto Cazadores de Asteroides no Instituto de Canarias, lamenta esta estratexia, aínda que confía en que a iniciativa se poida retomar. «Agora acordaron que non, o que significa que non se dá prioridade a aqueles perigos que non se consideran inminentes, pero agardo que a decisión se poida cambiar, porque o risco de impacto dun asteroide é real e existe. O perigo está aí e é indubidable», explica. Na mesma liña pronúnciase Josep María-Trigo Durán, investigador do CSIC no Instituto de Ciencias do Espazo de Cataluña e que coordinou un proxecto para entender como se poden desviar estes obxectos celestes a partir do estudo do meteorito que caeu en Cheliábinsk (Rusia) en febreiro do 2013. «Xa pasou -di- e podería volver pasar. Máis tarde ou máis cedo ímonos a ter que enfrontar a un asteroide e, se non temos os deberes feitos, seranos moito máis difícil poder desenvolver os medios para desvialo». Trigo entende que unha misión como a que se cancelou era fundamental para «comprender moitos dos procesos que nos permiten desviar asteroides. Nunca houbo un proxecto como AIDA, que che podía permitir cuantificar o impacto cinético dun obxecto contra a roca espacial» .
«A pregunta non é se un meteorito vai impactar contra a Terra, senón cando vai pasar», sostén o astrofísico Borja Tosar. Pero para esta interrogante non hai resposta. E non o hai porque tamén fan falta moitos proxectos previos para a identificación dos cascallos do universo e para coñecer as súas traxectorias. Do millón de asteroides que se cre que existen, ao redor de 50.000 están considerados como NEOs, obxectos próximos á órbita terrestre. «Son -apunta Serra- os que teñen unha probabilidade de impacto, aínda que non quere dicir que vaian chocar». Os corpos de máis dun quilómetro de diámetro, cuxo impacto poría en perigo a vida no planeta, están ben identificados, aínda que é necesario profundar nas súas órbitas, pero dos que teñen un tamaño de entre un quilómetro e cen metros de diámetro sábese moi pouco, e menos aínda dos que teñen poucas decenas de metros. «Aínda descoñecemos o 90 % dos asteroides con diámetros de decenas de metros», subliña Josep María-Trigo. Son pequenos, pero poden ser moi perigosos. Un exemplo é o recente de Cheliábinsk, de 18 metros de diámetro e que na súa explosión, que liberou a enerxía de 30 bombas atómicas, creou miles de meteoritos que caeron sobre a Terra. Se se precipitaron sobre unha cidade causasen unha traxedia.
Co coñecemento actual tampouco se podería ter advertido a chegada dun asteroide de 30 metros como o que arrasou Siberia en 1908. «Se o meteorito de Tunguska caese nunha cidade, e non o fixo en San Petesburgo por unha diferenza de seis horas, sería unha catástrofe inesquecible», advirte Trigo.
O Trasgo, un aviso
Un perigo maior aínda fose a colisión de Trasgo, o asteroide máis grande que pasou preto da Terra. Fíxoo no 2012 a tan só 27.000 quilómetros do noso planeta, polo que a humanidade se librou por moi pouco do que fose un desastre. Foi identificado na súa aproximación polo Observatorio Astronómico de Mallorca. «Trasgo bateu a marca absoluta da astronomía. Teremos que agardar outros cen anos para que pase outro asteroide deste tamaño preto da Terra, pero un impacto así podería provocar a destrución de 2.000 quilómetros cadrados», lembra Salvador Sánchez, director do observatorio. Tiña un diámetro de 45 metros.
Pero esta e outras ameazas parecidas poderían controlarse. Primeiro con programas específicos para a detección destes astros e, segundo, con iniciativas como a cancelada AIDA, dirixida a comprender aos asteroides para poder desvialos. O proxecto prevía que a ESA lanzase no 2020 unha nave en dirección a un sistema binario de asteroides: un grande, Didymos, e outro máis pequeno, Didimoon, que orbita ao seu redor. Seis meses despois, unha nave da NASA impactaría contra o obxecto pequeno, un suceso que sería rexistrado e analizado polo satélite europeo.
A achega española
O estudo do asteroide Cheliábink, que explotou no 2013 sobre ceo ruso, deu pistas para o desvío destes obxectos celestes. O traballo, unha colaboración internacional dirixida polo CSIC, centrouse no estudo da composición do meteorito, da súa estrutura interna, a súa densidade e doutras propiedades físicas fundamentais para determinar o éxito dunha misión encargada de lanzar un proxectil cinético para desviar a órbita dun obxecto celeste que ameace a Terra. A investigación, coordinada por Josep María-Trigo (na foto) , analizou de xeito rigoroso e sistemático as propiedades dos materiais que forman o asteroide.