O último tabú. Erika Irusta é unha pedagoga especializada en ciclo menstrual que está disposta a desmontar o último gran tabú que perdura relacionado coa feminidad.
18 dic 2016 . Actualizado ás 04:00 h.O que non se nomea non existe. Pois iso pasa hoxe aínda coa regra, período, a prima de Moscova e outras marabillas do enxeño que ocultan algo tan natural e sinxelo como a menstruación. Erika Irusta decidiu baixar o pano desta farsa.
-Fai falta unha pedagoga menstrual?
-A menstruación é un feito tremendamente cultural. Fisiológicamente é un proceso do noso corpo que ha de cursar sen molestias salvo en caso de alteracións e enfermidades. Necesítase abordar desde a educación a experiencia menstrual para comezar a facer unha crítica cultural que nos permita coñecernos, habitarnos e tomar decisións realmente libres.
-Parece que o ciclo feminino púxose de moda.
-O ciclo menstrual é un tremendo descoñecido. O tabú menstrual persiste, aínda que, por fin, algunhas voces xa estamos a abrir fendas. Pero non se abriu un debate, tampouco se abordou de xeito profundo, máis que un par de noticias sensacionalistas que duran un par de semanas.
-Somos hormonas con patas?
-Somos química en interacción continua coa contorna, o cal inflúe na nosa química e á inversa. Non son os nosos corpos nin a nosa química os que nos fai volátiles e histéricas, é a lectura cultural que fixeron os corpos normativos sobre os nosos corpos a que nos puxo nesta posición de vulnerabilidade.
-A liberación da muller pasa por asumir a menstruación con normalidade?
-Habemos de comprender que non somos nós o fallo. Non é o corpo o cárcere, é quen define o corpo como cárcere o que xera unha sociedade inepta para acoller as necesidades de leste. Liberarnos do corpo é un imposible que nos custa a saúde. Non podemos seguir crendo que os nosos corpos son o erro. O erro está en como foron escritos e lidos nesta sociedade. Nós non estamos mal, a nosa química non é a que falla, é este sistema o que a descoñece, a oculta e mesmo a repudia. A vitoria é empezar a coñecer o noso corpo máis aló do que nos dixeron e negado. É validar nosa experiencia menstrual e corporal e xerar coñecemento ao redor das nosas experiencias. A vitoria é escribir o noso corpo e aprender a lelo desde as nosas tripas. Esa é a vitoria, a partir de aí que cada unha decida que facer co seu corpo.
-Temos tanto medo ao ciclo feminino que non somos capaces nomealo.
-Moitas mozas senten vergoña ao falar da menstruación á parte dun enorme descoñecemento da experiencia menstrual. Non son moi diferentes a nós as adultas. As adultas avergoñámonos de ser corpo. Aspiramos a ser outra cousa porque, é certo, nesta sociedade ser muller págase caro. E as adolescentes sábeno. Por suposto, non existe xa un discurso que aldraxa o corpo feminino e os seus procesos. Pero, de xeito latente existe. E existe, especialmente, porque se nega o tabú. Fálase de «o natural», «o normal» pero logo en casa unha ve como a súa nai ha de sufrir cada mes a golpe de ibuprofeno ou como na tele unha moza dacabalo con pantalóns brancos facendo o piñeiro cun esquimó menstrúa un líquido azul. Elas visibilizan o camiño que aínda nos queda por percorrer e a urxencia de non quedarnos atrasadas polo camiño.
-Hai empresas que dan días de descanso á muller...
-Non podemos ter a Recursos Humanos nas nosas bragas. O cambio non sería a mellor. A miña proposta explícase a dous niveis: Un persoal/micro que consiste en educarnos nas prácticas de autoconocimiento e autocuidado para (aquí chega o social/macro) abrir un debate cos axentes sociais desde o que poidamos REVISAR establecer estratexias que nos orienten cara a unha cultura de coidado, en lugar de manter a cultura neoliberal de produción.
-Que é a «mujertez»?
-É a palabra que emprego para falar da feminidad normativa. Do traxe social de muller cosido polos fíos da norma social e cultural. Nel gandúxanse aquelas cousas que, por ter nacido con corpo cualificado como feminino, enténdese que podemos e debemos facer, xunto a aquelas que están prohibidas ou que supoñen un alto prezo. Así mesmo co termo refírome á madurez feminizada, a eses trazos do traxe social de muller que, para certa idade, unha ha de ter cumprido ou estar xa a puntiño de cumprir.
-Tememos ao noso corpo?
-Din que tememos a aquilo que descoñecemos. E as mulleres descoñecemos o noso corpo. Desafiuzáronnos del. Enchérono de mentiras, silencios e calamidades. Fixérono obxecto de desexo e máquina de (re) producir. O corpo como propiedade de si mesma é unha experiencia nova para unha muller. Se ben aínda este corpo non perténcenos, pois o Estado segue marcando leis sobre el.
-E a presión de ser nais?
-Aquelas mulleres que non temos desexo de maternidade ou que fluctuamos (porque o desexo é cambiante e precisa de contexto) vemos que a nosa identidade social se cambalea. Que sucede cando comezas a vivir o teu corpo e o teu ciclo menstrual máis aló da definición reprodutiva coa que nos definiron. É un mundo novo que estamos a empezar a vivir (e mesmo atrevéndonos a gozar) fose do armario, atravesando a inadecuación, a culpa e os cuestionamientos sobre nosa pouca valía, egoísmo e esa fama horrorosa de non ter capacidade de amar ou coidar por non ser nais.
-O teu libro ten aspectos moi duros: malos tratos e abusos na infancia
-En Diario dun corpo deixei que o meu corpo se fixese palabra nun dos momentos máis duros da miña vida. Necesitaba comprender, e para iso sempre necesitei escribir. Escribir desde o corpo, non a pesar deste, nin por amais de leste. Escribir para nomear as pantasmas que se coan polas costelas. Escribir como exorcismo. Como escritora, a miña intención é ofrecer o meu corpo como espello no que a outra poida verse.