As reposicións das outras historias galácticas devólvennos á memoria, entre outras cousas, aquelas inesquecibles dobraxes que TVG fixo de Lucas Films
10 ene 2016 . Actualizado ás 10:23 h.O aspecto bonachón de Tacho González (Sindo na serie Padre Casares) pouco ten que ver coa imaxe sinistra de Darth Vader na primeira triloxía de Star Wars. Con todo, a súa voz soa totalmente crible cando a escoitamos en boca do malvado cabaleiro ao lado Escuro, distinta á que inmortalizou Constantino Romero na versión en castelán, pero moi convincente tamén. O propio Tacho (Vilagarcía, 1961) conta que, nunha viaxe a Estados Unidos, reveloulles a un grupo de cineastas americanos que dobraba ao tirano da Guerra das Galaxias e que estes lle aseguraron que a súa voz se parecía moito á do orixinal en inglés. E apunta que o único retoque que fixeron ao seu traballo foi o de introducir o son da respiración e ese eco metálico de quen fala desde detrás dunha máscara. «Nese sentido, o noso traballo de dobraxe foi máis sinxelo que na española, porque se fixo anos despois e había máis medios técnicos», apunta Tacho González, quen parece que en calquera momento podería soltar aquilo de «eu son ou teu pai» e deslizar un calafrío pola espiña dorsal do seu interlocutor. Pero en lugar diso, a súa voz adopta un ton retranqueiro para lembrar como ao falecido actor Tuto Vázquez, que sempre lamentaba que lle daban papeis de dobraxe de personaxes anciáns, adxudicáronlle en Star Wars o papel dun guerreiro con cara de peixe. «Tocoume facer de ollomol», ía lamentando polas esquinas, segundo lembra, entre risos, o mangallón Tacho González.
O repaso ao seu traballo na saga galáctica tamén provoca algunha que outra gargallada nostálxica en Luis Iglesia (Han Solo), quen advirte que é o único que puxo a voz en galego ás películas de Harrison Ford. «De feito, ofrecéranme dobrar outro papel en Blader Runner, e perdín cartos por facer ou de Ford, que tiña moito menos diálogo», lembra o actor, cuxo rostro, ademais da súa voz, é moi coñecido en Galicia, sobre todo polo seu papel de Carmelo na serie Matalobos, de Voz Audiovisual. Desa voz de Luis Iglesia (Riotorto, 1962) saíron expresións que xa forman parte da cultura cinematográfica en Galicia e que mesmo teñen páxinas con centos de seguidores en Facebook. As súas leas con Chewbakka («E ti ris, furabolos») ou coa princesa Leia («Ti non atura-a idea de perder a alguén tan marabilloso coman min») e as perlas coas que esta lle respondía, na voz da actriz Nora Abad («miolos de láser», «farfallán, cara de piollento») están á altura do xa mítico «Estabas bébeda, non é así, Sue Ellen?» -que inaugurou toda unha época- e do «que tal, nachos», de Magnum, cando o detective privado hawaiano falaba como un rapaz do barrio de Canido.
Un laboratorio
Luis Iglesia lembra que estas dobraxes se fixeron nunha época na que non había moitos referentes previos e o traballo resultaba máis complicado que na actualidade. A dobraxe non se trata só de pór na boca doutro un discurso nun idioma diferente, coas súas tónicas e énfases, inflexións, acentos, timbre e ata o volume: fai falta captar os sentidos profundos da conversación, máis aló do significado literal. E logo está a adaptación, que persegue entre outras tarefas a de conseguir que as diferenzas culturais entre o contexto no que se desenvolve a película e o do idioma ao que se dobra non provoquen un continuo chirrido. E máis que un chirrido soou o día en que puidemos escoitar aquilo de «escomezamos a mañá cunha tonada de Ana Kiro» no locutor radiofónico dunha película de Charlie Sheen ou iso de «fillo de porco, marrán seguro (de tal pau tal acha) noutra de Sean Penn. «Ao principio, semella que ao falar en galego vos actores tingan que parecerse a Xan dás Bólas, isto foise corrixindo co tempo e a experiencia», explica Luis Iglesia. Os dobladores teñen á fronte a un director, que no caso de Star Wars en galego foi Antón López Rodríguez, mais coñecido non mundo artístico como Ja. «Hai que ter en conta que ou galego viña de ser durante moito tempo un idioma de mariñeiros e labregos, neste sentido a dobraxe fixo moito polo idioma nestes anos, porque foi ou laboratorio non que se adaptou a lingua á nova realidade: hoxe en día a ninguén lle parece estraño que un presidente dos Estados Unidos ou un científico nuclear falen en galego nunha película, ou que nos comezos soaba como algo artificial». Neste sentido, Luis Iglesia conta que, fai xa bastantes anos, detívose nunha gasolineira preto de Muimenta, na provincia de Lugo, e o empregado preguntoulle: «A gasolina como a quere, con chumbo ou sen chumbo?». «Enton pensei: algo debemos estar facendo ben cando a palabra chumbo xa forma parte do idioma común, ou mesmo que expresións como tempo de lecer ou adestrador, non mundo do deporte». Xa pasaran os tempos en que as dobraxes ao libre albedrío permitían que un vaqueiro entrase no saloon e pedise «un viño». A este respecto, Luis Iglesia rubrica os seus recordos con outra anécdota: «Meu pai sempre dicía que iso de que vos vaqueiros falasen en galego era un pouco raro, pero anos máis tarde veu atento a un capítulo de Walter Texas Ranger, non que eu poñía a voz, e aínda discutíame que ese non era un vaqueiro, e que por iso non lle estrañaba tanto».