Unha familia media paga dez euros máis ao mes pola escalada de prezos
09 jul 2017 . Actualizado ás 05:00 h.A contribución das enerxías renovables ao mercado eléctrico -ese en o que cada día se negocia o prezo da electricidade (e que determina ao redor dun terzo do que pagan os consumidores domésticos na factura)- leva meses en horas baixas. Non chove e apenas sopra o vento, e, aínda que resulte chocante, esta especie de complot meteorolóxico encarece o recibo eléctrico. Durante os primeiros seis meses deste ano, o xesto de acender a luz foi un 17 % máis gravoso que durante o mesmo período do 2016. Foi así para unha familia tipo que ten subscrito un contrato de subministración no mercado regulado, sen discriminación horaria, cunha potencia contratada de 4,45 quilowatts e un consumo anual de 3.487 quilowatts hora. A tarifa eléctrica é diferente case en cada fogar. O cálculo exacto do que paga esa familia, a partir do custo da electricidade no mercado diario, foi realizado por Xosé Manuel Golpe, técnico en renovables na Fundación Axencia Provincial dá Enerxía, con sede no concello coruñés das Pontes. Ese perfil de consumidor abonou 381,62 euros entre xaneiro e xuño, fronte aos 325,93 do ano pasado, é dicir, case 10 euros mensuais máis.
O mes máis gravoso para o seu peto foi xaneiro, cando a factura se disparou un 28 % en comparación co mesmo período do 2016. En febreiro creceu un 20 %; en marzo, un 12,5 %; en abril, un 17 %; en maio, un 16 %; e en xuño, un 8 %.
Esta subidas constantes coinciden cun período caracterizado por unha diminución da achega das tecnoloxías non contaminantes (hidráulica e eólica, fundamentalmente) ao mercado. Por exemplo, en todo o 2016, as enerxías renovables representaron o 40,8 % da xeración eléctrica. Foron catro puntos porcentuais máis que no 2015, segundo datos oficiais divulgados polo operador do sistema, Rede Eléctrica de España (REE). Con todo, entre xaneiro e maio deste ano REE non publicou aínda o balance de xuño-, esa cota media reduciuse ao 38 %.
A gran subida de xaneiro
Por meses, o peor para as renovables foi xaneiro, cunha contribución do 32,7 % sobre a xeración eléctrica total, trece punto menos que un ano antes. Xusto ese mes produciuse o coñecido xa como tarifazo eléctrico, pois a factura se disparou un 28 % con respecto ao mesmo período do 2016. Foi a maior subida de golpe da luz soportada polos consumidores. Claro que a causa de tal subidón non foi unicamente a ausencia de auga e vento para alimentar ás centrais. Tal circunstancia, dificilmente evitable, conxurouse cun incremento da demanda de electricidade pola onda de frío. Para satisfacela, REE recorreu á enerxía procedente de plantas que tradicionalmente non teñen tanto traballo, as de carbón e as de gas natural. As primeiras produciron ese mes un 102 % máis que en xaneiro do 2016; e as segundas, un 57 % máis. E son estas tecnoloxías as máis caras e as que marcaron o prezo medio de mercado da electricidade en xaneiro.
Algo parecido, aínda que non tan esaxerado, ocorreu a partir de entón. A contribución das renovables ao sistema creceu algo en febreiro, ata o 38,9 % (un 15 % menos que o ano anterior); en marzo foi xa do 43,7 (cunha diminución do 7,7 %); en abril, do 41,9 (12,3 % menos); e en maio, do 37,7 % (-17 %).
Intervención do Goberno
As asociacións de consumidores Facua e OCU criticaron a «pasividade» do Goberno ante esas subidas, á vez que reclaman que aplique á electricidade unha baixada do IVE (agora fixado no 21 %). Tamén esixiron que, se é preciso, interveña no sector para establece de forma periódica unha «tarifa alcanzable», ao considerar que o sistema actual de fixación de prezos no mercado de xeración «fomenta a especulación e os abusos».
A Fiscalía leva seis meses investigando o mercado
O recibo da luz deste inverno foi o máis caro desde que o Instituto Nacional de Estatística (INE) empezou a medir o prezo da electricidade, no 2002. E xaneiro pasado foi o mes en que máis subiu de golpe, un 28 %. A alarma social foi tal que ata a Fiscalía do Civil da Audiencia Nacional decidiu intervir para anunciar que investigaría o ocorrido no mercado eléctrico en xaneiro. Seis meses despois, as pescudas seguen o seu curso, aínda que, se hai avances, a Fiscalía Xeral do Estado non o aclara. Fuentes oficiais dese departamento limitáronse a explicar o venres que «a Fiscalía do Civil continúa coa investigación, que aínda non se deu por finalizada».
A Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (CNMC) tamén anunciou que analizaría o comportamento do mercado para comprobar se se produciu manipulación.
E o Goberno? Que fixo? Pouca cousa. Facer que facía. De cambiar o funcionamento do mercado eléctrico, nada. Alega o ministro Álvaro Nadal que ese sistema marginalista, que fai que a última tecnoloxía que consegue vender a súa enerxía, sempre a máis cara, sexa a que determine o prezo final, funciona igual na maioría dos países europeos. E non se pode tocar. A única medida que adoptou o Ministerio de Enerxía tras o tarifazo eléctrico de xaneiro foi modificar o mercado interno do gas, a fin de intentar introducir máis competencia. Por que o gas? Porque o seu prezo foi outro dos factores que contribuíron a que se producise o subidón da electricidade no primeiro mes do ano. As centrais de ciclo combinado, habitualmente infrautilizadas, non tiñan combustible suficiente para producir electricidade nun mes en que a demanda aumentou de golpe pola onda de frío. E as compañas tiveron que comprar gas a prezos desorbitados. Iso sumouse a problemas de subministración de gas alxerino.
Nadal aposta por meter tesoira á rendibilidade das renovables para baixar o recibo
O ministro de Enerxía, Álvaro Nadal, fregase as mans pensando nos seus plans de revisar, a partir do 2020, a rendibilidade razoable que lles asegura o Goberno ás plantas renovables, fixada agora no 7,39 % anual, e que substitúe ás primas á produción que recibían estas tecnoloxías. Segundo explicou Nadal durante unha recente comparecencia no Congreso dos Deputados, ese recorte retributivo abaratará a factura da luz dos consumidores «entre un 5 e un 10 %». O Goberno, dixo, «si que está a favor» desta revisión para que supoña «unha rebaixa sensible no recibo de todos os españois». O ministro de Enerxía defendeu ligar a retribución ao bono do Tesouro, o que implicaría unha caída de esta rendibilidade.
No 2013 fixouse este primeiro período regulatorio para as tecnoloxías non contaminantes, que remata en decembro do 2019, cunha rendibilidade calculada co rendemento do bono do Tesouro a 10 anos máis un diferencial de 300 puntos básicos, o que supuña ese 7,4 %.
Con todo, o descenso neste tempo do interese do bono e o non proceder a un cambio normativo para aumentar o actual diferencial levaría a esa rendibilidade a caer para as plantas renovables de cara ao novo período que se iniciará no 2020. «Dado que está na lei e que todo o mundo sabe as regras do xogo, si que queremos que baixe entre un 5 e un 10 % a luz dos consumidores españois», dixo.
Nadal tamén subliñou que a «prioridade número uno» do Goberno é que todas as empresas e os consumidores «paguen o menos posible» na tarifa da luz.
