Sergio Do Muíño: «No campesinado hai un rancor que en moitos casos está xustificado»

España está baleira. En realidade, nunca se encheu do todo. Sergio do Muíño (Madrid, 1979) emprendeu unha viaxe por ese país que nunca foi para despois contalo no seu ensaio A España baleira (Turner), todo un éxito de vendas.

-Por que está baleira?

-As causas afúndense mesmo antes da Idade Media. Son estruturais, seculares, teñen que ver con como se concibiu a repartición da propiedade da terra en España. Pero a causa máis próxima e o que nos importa ten que ver coa revolución industrial e demográfica e con como iso só afecta a unha parte do país. Ábrese unha fenda enorme, insalvable a partir sobre todo dos anos 50. Para min ese é o punto de partida, porque non me interesan tanto as causas como as consecuencias para o país de agora, se iso ten algún tipo de reflexo en como vivimos hoxe.

-O éxodo rural deuse en todos os países europeos. Por que en España é distinto?

-Primeiro porque o éxodo é moito máis tardío, chega mesmo cen ou 150 anos máis tarde. A memoria é moito máis recente e as consecuencias son moito máis visibles, están na biografía da xente viva hoxe. Tamén porque o campo español parte dunha situación de pobreza e de fraxilidade moito maior que no resto de campesinados de Europa occidental. En canto comeza o éxodo, esa cultura, que é moi fráxil, non ten posibilidade de sobrevivir e desaparece como un sopro. É a desaparición dunha cultura moito máis de subsistencia, moito máis estraña, moito máis exótica con respecto ao país moderno -porque creo que había unha incomprensión entre ambos os moito maior-, e á vez moito máis fráxil, o que fai que hoxe só exista de xeito folclórico. É moi difícil atopar cultura campesiña hoxe en España.

-A España urbana e a rural están condenadas a non entenderse?

-A relación é moi complicada e ten moito de heterofobia, de desprezo mutuo. Tamén é certo que cando hai dous Españas hai unha terceira que nunca se ve, que para min está representada en Miguel Delibes, que sería un desas pontes que hai e que apenas ven, que comprende , que está en ambos os mundos e que ademais a súa obra reflicte a comprensión mutua entre eles e que é posible entenderse, que a fenda non é absoluta nin radical.

-En Galicia puxéronse en marcha políticas para intentar reverter o éxodo rural. Loitamos con muíños de vento?

-Si. É moi difícil. A tendencia natural do sistema no que vivimos é a concentración urbana. Isto fai que a poboación dispersa resulte moi caro administrala, e fai moito máis difícil á xente vivir, co que necesita incentivos. E os que se trasladan fano desde unhas conviccións, ou con aire, militantes, pero non é unha decisión na maioría dos casos natural. O cómodo e o sensato é vivir nun centro urbano. En xeral as políticas de desenvolvemento rural foron brinde ao sol, porque intentan reverter un fenómeno que vai moito máis alá da acción política, porque é como está organizado o mundo. Habería que cambiar de arriba a abaixo o modelo.

-A fractura brutal viuse por exemplo co balbordo que creou Nega, da banda de rap Os Chikos do Millo, coa súa experiencia en Fuentidueña de Texo.

-Si [Ri]. A identidade constrúese en termos tribais e o tribal implica que exista un outro ao cal oporche. Iso ocorre coa cidade respecto ao campo e tamén co campo respecto da cidade. No caso do campesinado o que hai é un sentimento de rancor que vén de séculos, unha sensación de menosprezo e ninguneo, e en moitos aspectos o seu sentimento está xustificado. A súa cultura foi desprezada e é normal que teñan un sentimento de autodefensa e que a mera visita do señorito de cidade véxase como unha agresión. Doutra banda, a cidade explícase como lugar de ascenso social, hai que marcar distancia co outro e faise desde o desprezo.

---

---

---